Với tổng diện tích đất trồng cây công nghiệp (CCN) lên đến hơn 511,5 ngàn hecta, Đồng Nai mới đang đứng trước cơ hội chuyển mình từ nền sản xuất truyền thống sang một mô hình thông minh, ứng dụng công nghệ cao và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Khai phóng tiềm năng khổng lồ
Trước khi sáp nhập, cả Đồng Nai và Bình Phước đều là những "thủ phủ" của các loại cây công nghiệp chủ lực như cao su, điều, cà phê và hồ tiêu. Sự hợp nhất đã tạo nên một vùng đất trù phú với tài nguyên đất đai dồi dào, khí hậu thuận lợi và nguồn lao động nông nghiệp phong phú, tạo tiền đề cho việc hình thành các "cánh đồng mẫu lớn" và chuỗi giá trị nông sản khép kín.
Với diện tích CCN lớn nhất cả nước, Đồng Nai mới không chỉ có khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước mà còn đủ tiềm lực để cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, tiềm năng này chỉ có thể được khai thác tối đa khi có sự thay đổi về tư duy sản xuất và phương thức tổ chức thông qua vai trò trung tâm của các HTX.
Điển hình là HTX Nông nghiệp điều hữu cơ Trảng cỏ Bù Lạch (xã Thọ Sơn, tỉnh Đồng Nai) được thành lập với 160 thành viên, chủ yếu là người dân tộc thiểu số. HTX đang quản lý và canh tác hơn 1,7 ngàn hecta điều theo quy trình hữu cơ nghiêm ngặt.
![]() |
Sản xuất và chế biến điều là thế mạnh ở Đồng Nai. |
Thành viên được hưởng lợi trực tiếp từ phương pháp canh tác này khi sản phẩm điều hữu cơ được các đối tác mua với giá cao hơn mặt bằng chung ngoài thị trường từ 500-1.000 đồng/kg. Không chỉ vậy, HTX còn hỗ trợ thành viên 700 ngàn đồng tiền xăng và công cắt cỏ cho mỗi hecta điều, giúp giảm bớt gánh nặng chi phí sản xuất.
Nhờ chế độ chia sẻ lợi nhuận công bằng trong canh tác, diện tích điều hữu cơ của các thành viên trong HTX không ngừng được nhân rộng, tạo ra một vòng tuần hoàn tích cực về kinh tế và môi trường.
Hiện, hạt điều của HTX đã có mặt ở 34 nước trên thế giới thông qua hợp tác trực tiếp với các đối tác nước ngoài. Các đối tác đến tận vườn lấy mẫu nước, mẫu đất, mẫu trái, lá để kiểm định. Nhờ áp dụng phương pháp canh tác hữu cơ nên tất cả các chỉ tiêu sau khi phân tích đều đạt theo tiêu chuẩn châu Âu.
Sau sáp nhập Bình Phước và Đồng Nai thành tỉnh Đồng Nai, các thành viên HTX đều hy vọng sẽ mở ra cơ hội xuất khẩu rộng lớn hơn, giá trị hạt điều của bà con dân tộc thiểu số của HTX sẽ cao hơn và đời sống kinh tế của thành viên cũng tốt hơn. Đây là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy mô hình HTX, đặc biệt khi đi kèm với sản xuất hữu cơ và liên kết quốc tế, có thể thay đổi cuộc sống của người nông dân như thế nào.
Nâng cao giá trị nông sản Việt
Bên cạnh cây điều, cây hồ tiêu cũng là một điểm sáng trong nông nghiệp của Đồng Nai. Như HTX sản xuất tiêu sạch bền vững Hưng Phước (xã Hưng Phước) là một ví dụ điển hình. Được thành lập từ năm 2016 với 80 hộ dân, HTX đang canh tác 150 hecta tiêu theo tiêu chuẩn VietGAP. Các hộ dân phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất của HTX. Tất cả các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đều được kiểm định kỹ lưỡng trước khi sử dụng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng về sản phẩm không có dư lượng thuốc trừ sâu độc hại.
Nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn của quy trình sản xuất, sản lượng tiêu thu hoạch của HTX đạt từ 350-400 tấn/năm và đang thu hút ngày càng nhiều hộ trồng tiêu đăng ký tham gia.
Đặc biệt, HTX đã liên kết thành công với doanh nghiệp chế biến để sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, tạo ra đầu ra ổn định cho nông dân. Mối liên kết bền chặt giữa doanh nghiệp, thành viên HTX, nông dân đã hình thành những cánh đồng mẫu lớn, cho ra sản phẩm chất lượng cao với giá trị kinh tế vượt trội, góp phần đắc lực vào công cuộc giảm nghèo bền vững.
Không dừng lại ở đó, xã Sông Ray hiện cũng là một trong những vùng trồng tiêu trọng điểm của tỉnh. Tuy nhiên, trước năm 2015, việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học đã gây ra nhiều khó khăn trong việc liên kết và tiêu thụ sản phẩm với HTX Nông nghiệp Lâm San, khi chỉ có khoảng 25% – 30% số mẫu đạt tiêu chuẩn an toàn.
![]() |
Nhiều HTX đang theo đuổi trồng hồ tiêu bền vững để nâng cao giá trị kinh tế cho thành viên, người dân. |
Trước thực tế này, HTX đã giúp người dân thay đổi thói quen canh tác truyền thống bằng việc chuyển sang sản xuất an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và tăng tính cạnh tranh trên thị trường.
Đến nay, những nỗ lực này đã mang lại quả ngọt: tỷ lệ mẫu an toàn đã tăng lên đáng kể, đạt 90%. Hàng năm, HTX liên kết thu mua sản phẩm của nông dân lên đến trên 1.500 tấn, với giá cao hơn thị trường cùng thời điểm 5.000 đồng/kg, mang lại lợi nhuận cao hơn cho người trồng tiêu.
Đảm bảo nguồn thu
Có thể thấy, các mô hình HTX đã giúp nông dân trồng cây công nghiệp chuyển đổi từ phương pháp canh tác truyền thống sang sản xuất theo các tiêu chuẩn an toàn và bền vững như VietGAP, GlobalGAP và hữu cơ. Điều này mang lại giá trị gia tăng đáng kể cho sản phẩm và giúp người dân đảm bảo được nguồn thu từ chính mảnh đất, cây trồng mà mình đang gắn bó.
Lợi ích rõ nhất là các HTX đã giúp người dân, thành viên nâng cao thu nhập. Tiêu biểu như hạt điều hữu cơ của HTX Trảng cỏ Bù Lạch được mua với giá cao hơn thị trường 500-1.000 đồng/kg. Tương tự, hồ tiêu an toàn của HTX Nông nghiệp Lâm San được mua cao hơn thị trường 5.000 đồng/kg. Điều này cho thấy, giá trị kinh tế, nguồn thu của người nông dân đã được nâng lên, nhất là khi họ tham gia sản xuất trên quy mô lớn, với sự hỗ trợ thu mua ổn định của HTX, doanh nghiệp.
Đặc biệt, những HTX có sản phẩm đạt chuẩn châu Âu (như hạt điều hữu cơ) hoặc GlobalGAP (tiêu Cẩm Mỹ) có thể tiếp cận các thị trường khó tính, mang lại giá trị xuất khẩu cao và ổn định hơn nhiều lần so với trồng theo cách thông thường.
Một điểm nổi bật ở Đồng Nai là đến nay, không ít HTX đã liên kết tiêu thụ trực tiếp với doanh nghiệp. Như HTX sản xuất tiêu sạch bền vững Hưng Phước liên kết với Công ty Chế biến gia vị Nedspice theo chuỗi giá trị. HTX Nông nghiệp điều hữu cơ Trảng cỏ Bù Lạch hợp tác trực tiếp với các đối tác nước ngoài để xuất khẩu. Việc có các hợp đồng liên kết giúp nông dân an tâm sản xuất, không lo bị ép giá khi vào mùa thu hoạch rộ, từ đó đảm bảo nguồn thu nhập ổn định và bền vững hơn. Đặc biệt, các HTX như Trảng cỏ Bù Lạch với phần lớn thành viên là người dân tộc thiểu số, đã giúp họ có đời sống kinh tế tốt hơn nhờ giá trị hạt điều hữu cơ được nâng cao.
Với chiến lược phát triển dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tỉnh Đồng Nai mới không chỉ giữ vững vị thế “thủ phủ” cây công nghiệp của Việt Nam, mà còn từng bước vươn lên trở thành trung tâm nông nghiệp thông minh và chế biến sâu hàng đầu Đông Nam Á.Tỉnh đặt mục tiêu hình thành ít nhất 30 chuỗi giá trị khép kín cho các cây công nghiệp chủ lực vào năm 2030. Những chuỗi giá trị này sẽ có sự tham gia đồng bộ của HTX, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và các tổ chức tài chính, tạo nên một hệ sinh thái nông nghiệp vững mạnh và hiệu quả.
Đây là con đường tất yếu để nâng cao thu nhập cho nông dân, giảm nghèo bền vững và tạo nền tảng kinh tế xanh cho tương lai của một tỉnh Đồng Nai mới đầy năng động và giàu tiềm lực.
Minh Nhương