Là người con gái Tà Ôi, chị Hồ Thị Hương đã dành nhiều tâm huyết để thành lập HTX sản xuất và phân phối thổ cẩm A Lưới tại xã A Ngo (huyện A Lưới) để vừa để tạo sinh kế cho bà con dân tộc Tà Ôi, vừa góp phần bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng cao A Lưới.
Tạo chỗ đứng cho nghề dệt zèng
Hiện nay HTX này quy tụ 25 đôi bàn tay dệt zèng khéo léo nhất là người dân tộc Tà Ôi ở địa phương để dệt nên những tấm zèng chất lượng, đẹp mắt với những hoa văn độc đáo.
 |
|
HTX sản xuất và phân phối thổ cẩm A Lưới đang tạo sinh kế cho bà con dân tộc Tà Ôi với nghề dệt zèng truyền thống. |
Để có đơn hàng liên tục cho các thành viên trong HTX, chị Hương xông xáo lặn lội khắp nơi, khi xuôi Nam, lúc ngược Bắc, hết ra Hà Nội, lại vào Tp. HCM, Quảng Nam, Đà Nẵng để quảng bá, giới thiệu sản phẩm zèng đồng bào mình.
Chị Hương còn tích cực đưa sản phẩm tham gia các hội chợ cung cầu để mọi người biết đến, đồng thời đẩy mạnh giới thiệu sản phẩm qua các kênh thương mại điện tử.
Niềm vui lớn nhất của cô gái Tà Ôi này là sau 5 năm thành lập HTX, sản phẩm zèng của người Tà Ôi ở A Lưới đã có chỗ đứng trên thị trường. Nhiều khách hàng lớn đã tự tìm đến Hương, chọn thương hiệu zèng của cô như một địa chỉ uy tín, đáng tin tưởng.
“HTX luôn mong rằng, nghề dệt zèng của dân tộc Tà Ôi không bị nhạt phai theo thời gian, muốn con mình, cháu mình tiếp nối được nghề truyền thống của cha ông để lại. Và khi sản phẩm của HTX lan tỏa, du nhập vào đời sống của mọi người không chỉ ở miền cao mà cả đồng bằng, niềm vui và hạnh phúc ấy thật khó để diễn tả. Điều kỳ vọng là sản phẩm của HTX bay xa hơn nữa để mang lại thu nhập tốt hơn cho đồng bào Tà Ôi”, chị Hương chia sẻ.
Bên cạnh HTX nêu trên, còn phải kể đến HTX thổ cẩm xanh Aza-Kooh (ở thị trấn A Lưới, huyện A Lưới) đang phát huy hiệu quả nghề dệt zèng truyền thống của người Tà Ôi. Đây cũng là điểm sáng về kinh tế HTX ở huyện vùng cao biên giới.
Sự ra đời của các HTX này đã giúp cho công việc sản xuất Zèng của đồng bào Tà Ôi ở A Lưới đi vào bài bản, chuyên nghiệp. Thời gian qua HTX đã hỗ trợ đào tạo, truyền nghề và tạo việc làm cho nhiều chị em phụ nữ dân tộc thiểu số trong vùng.
HTX thổ cẩm xanh Aza-Kooh hiện là đầu mối nhận các đơn đặt hàng, chịu trách nhiệm thiết kế mẫu theo yêu cầu của khách hàng, hướng dẫn thành viên sản xuất, kiểm tra chất lượng sản phẩm và giao cho đối tác. Những phụ nữ Tà Ôi có hoàn cảnh khó khăn sẽ được ưu tiên tham gia vào HTX.
Gắn với bản sắc văn hóa và sản vật bản địa
Cùng với hai HTX nêu trên, tính đến nay toàn huyện A Lưới có có 6 HTX cùng nhiều cơ sở dệt zèng hoạt động thường xuyên với sự tham gia của hàng trăm phụ nữ Tà Ôi. Nhờ đó mà nhiều phụ nữ người dân tộc Tà Ôi có thu nhập ổn định, phát triển kinh tế gia đình nhờ giữ gìn và phát huy nghề dệt zèng truyền thống.
 |
|
Các đặc sản của đồng bào Tà Ôi là thành viên HTX ở A Lưới thu hút người tiêu dùng. |
Những tấm vải dệt zèng thổ cẩm của người dân tộc Tà Ôi mang vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng với khoảng 76 loại hoa văn khác nhau, mô phỏng những con suối dốc cao, cây cỏ, chim rừng, đồ vật, con người và những ngôi sao trên bầu trời…
Cũng nên nhắc lại, trước đây, dệt zèng chỉ là công việc của phụ nữ Tà Ôi lúc nông nhàn, mang tính tự cung tự cấp. Để làm ra một tấm zèng rất mất công sức và thời gian. Thế nên, từng có lúc nghề đứng trước nguy cơ bị mai một.
Trước thực trạng như vậy, việc phát triển các HTX dệt zèng cùng với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương đã giúp hồi sinh mạnh mẽ nghề dệt zèng của người Tà Ôi tại huyện A Lưới. Và sau thời được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nghề dệt zèng của đồng bào Tà Ôi ở huyện A Lưới ngày càng được phát triển.
Hơn thế nữa, các HTX không chỉ tạo ra các sản phẩm zèng phục vụ du lịch mà còn hình thành các tour trải nghiệm để đông đảo du khách biết đến nghề dệt zèng gắn với văn hóa truyền thống của đồng bào Tà Ôi.
Ngoài nghề truyền thống kể trên, trong hành trình thoát nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc Tà Ôi ở A Lưới là việc xây dựng các mô hình kinh tế hợp tác phù hợp, gắn với bản sắc văn hóa và sản vật bản địa.
Điển hình như HTX Nông sản an toàn A Lưới (ở Thôn Pâr Nghi, Xã A Ngo, huyện A Lưới) đã quy tụ nhiều thành viên là đồng bào Tà Ôi. Với diện tích gần 400ha trồng chuối, 116 ha trồng chuối già lùn, nguồn thu nhập từ chuối, nhất là chuối già lùn từng bước đã làm thay đổi đời sống bà con dân tộc thiểu số ở địa phương.
Ngoài tiêu thụ chuối chín, từ sự mày mò tìm hiểu, sáng tạo và liên kết, HTX này đã từng bước “lên đời” cho thương hiệu chuối già lùn với đa dạng các sản phẩm như: Chuối sấy dẻo, bánh mì chuối xanh sấy giòn, sợi mì bột chuối xanh…
Lan tỏa và nhân rộng mô hình HTX kiểu mới
Bà Hồ Thị Nga, người dân tộc Tà Ôi, Giám đốc HTX Nông sản an toàn A Lưới, cho biết: Chuối già lùn khi chín dẻo, ngọt dịu, rất thơm và luôn được thị trường đón nhận. Tuy nhiên, khi chuối chín thì thời gian sử dụng khá ngắn nên nếu sản phẩm thu hoạch về bán không được, tồn đọng thì sẽ gây khó khăn, thất thoát cho bà con và thành viên HTX. Vì vậy, ngoài tăng cường làm chuối sấy dẻo, HTX đã liên kết với doanh nghiệp để sản xuất những sản phẩm có thể tiêu thụ, sử dụng lâu dài, vừa tăng giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân.
 |
|
Đồng bào Tà Ôi đã có sự chuyển biến về sản xuất kinh doanh gắn với chuỗi giá trị khi tham gia vào các HTX kiểu mới ở A Lưới. |
Theo chị Nga, HTX chịu trách nhiệm thu mua chuối xanh từ bà con, sau đó giao cho đơn vị liên kết để chế biến ra những sản phẩm mới, đảm bảo an toàn. Thời gian đầu ra mắt các sản phẩm, để thị trường đón nhận cũng rất khó khăn, bởi giá thành khá cao, mặt hàng khá mới lạ với người tiêu dùng. Nhưng với hàm lượng dinh dưỡng cao, là sản phẩm sạch, an toàn... các sản phẩm mới cũng dần “chinh phục” được thị trường.
Có thể thấy từ việc hồi sinh nghề dệt zèng cho đến tận dụng sản vật bản địa là chuối già lùn có vai trò rất lớn của các HTX. Trong thời gian qua, với sự quan tâm lớn đến sự phát triển của đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có đồng bào Tà Ôi ở huyện A Lưới, cho nên Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX Tp. Huế đã tập trung vào việc phát triển kinh tế HTX ở vùng cao biên giới này.
Đặc biệt là phát triển các HTX kiểu mới trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói chung và đồng bào Tà Ôi nói riêng ở A Lưới. Từ định hướng của Liên minh HTX Việt Nam thì Liên minh HTX Tp. Huế đã hướng dẫn, hỗ trợ các HTX thành lập mới và cơ cấu lại các HTX nông nghiệp, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ...ở A Lưới theo mô hình sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị, sản xuất hữu cơ, sản xuất an toàn và theo hướng gia tăng giá trị, ứng dụng các tiến bộ khoa học vào sản xuất.
Trên cơ sở đó đã tạo chuyển biến trong cộng đồng dân tộc Tà Ôi ở A Lưới với việc tham gia nhiều hơn vào các mô hình HTX kiểu mới, sản xuất kinh doanh gắn với chuỗi giá trị, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới, đồng thời lan tỏa các mô hình HTX hoạt động hiệu quả để nhân rộng. Và đó cũng chính là cách để giúp cho bà con Tà Ôi thoát nghèo bền vững.
Thanh Loan