Đầu tháng Tư vừa qua, HTX Nông lâm ca cao Tây Ninh được thành lập tại ấp Thạnh Phước, xã Thạnh Bình, huyện Tân Biên. HTX gồm 6 thành viên, ngành nghề sản xuất, kinh doanh theo hình thức kinh doanh các dịch vụ nông nghiệp, cụ thể: nhân giống, bán giống cây ca cao; trồng và chăm sóc cây ca cao; thu mua trái ca cao; sơ chế hạt ca cao; chế biến các sản phẩm từ cây ca cao; nhận trồng và chăm sóc cây rừng; nhân giống, mua bán ong dú và các sản phẩm từ ong dú; sản xuất phân bón hữu cơ; Farmstay nông nghiệp, du lịch sinh thái, bán thức ăn, nước uống, sản phẩm từ ca cao và ong dú.
“Làn gió mới” ở vùng đất Tân Biên
Ông Hoàng Hồng Hải, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc HTX cho biết, HTX là đơn vị tiên phong trồng Ca cao tại đia phương. Điều đáng mừng là các thành viên HTX là nông dân có nhiều năm kinh nghiệm trong công việc sản xuất, cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý HTX gọn nhẹ, tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX.
![]() |
Hợp tác xã Nông lâm ca cao Tây Ninh được thành lập tại ấp Thạnh Phước, xã Thạnh Bình, huyện Tân Biên. Ảnh BTN |
Đặc biệt, HTX liên kết cùng Công ty Ca cao Trọng Đức (huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai) là công ty hàng đầu về cây con giống ca cao tại Việt Nam, có quy trình thu mua sản phẩm khép kín theo hướng “Ca cao tuần hoàn”; sản xuất theo tiêu chuẩn UTZ (UTZ là một chương trình phát triển bền vững cho cà phê, ca cao và chè, hợp tác cùng các thương hiệu hiện có), hướng VietGAP, ký hợp đồng với công ty thu mua, bao tiêu sản phẩm.
“Qua trồng thực nghiệm với diện tích 6ha, cây ca cao phát triển tốt, phù hợp với điều kiện khí hậu của Tây Ninh. Về lâu dài, loại cây này có thể tạo ra giá trị kinh tế, thu nhập ổn định cho người trồng; đây cũng là sản phẩm có thể phục vụ du lịch và du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh, trên cơ sở đó, HTX chọn cây ca cao làm hướng đi chủ lực cho đơn vị”, ông Hải nói.
Tân Biên, với điều kiện tự nhiên đặc thù của vùng đất bán khô hạn, tưởng chừng như không phải là lựa chọn lý tưởng cho cây ca cao. Tuy nhiên, những nghiên cứu và thử nghiệm ban đầu cho thấy ca cao có thể phát triển tốt trên đất Tân Biên, đặc biệt là ở những khu vực có nguồn nước tưới ổn định.
Hơn nữa, ở vùng đất này Ca cao là cây trồng có nhiều ưu điểm vượt trội so với các loại cây truyền thống như mì hay cao su. Nó có thể trồng xen canh với nhiều loại cây khác, giúp đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp và tăng thu nhập trên cùng một diện tích. Hơn nữa, cây ca cao có tuổi thọ cao, mang lại nguồn thu ổn định trong nhiều năm. Sản phẩm ca cao khô, hạt ca cao đã qua sơ chế, luôn có nhu cầu cao trên thị trường quốc tế, đặc biệt là trong ngành công nghiệp sản xuất sô cô la và các sản phẩm thực phẩm chức năng.
Tuy nhiên, hành trình đưa cây ca cao bén rễ tại Tân Biên không phải là không có những khó khăn. Ban đầu, người nông dân còn e ngại do thiếu kinh nghiệm trồng trọt, lo lắng về đầu ra và giá cả thị trường. Việc thay đổi tập quán canh tác truyền thống đòi hỏi sự đầu tư lớn về thời gian, công sức và vốn. Nhiều hộ nông dân, đặc biệt là những hộ nghèo, không đủ khả năng tài chính để đầu tư ban đầu cho việc trồng ca cao. Chính trong bối cảnh đó, vai trò của các tổ chức hỗ trợ, đặc biệt là các HTX, trở nên vô cùng quan trọng. Họ không chỉ cung cấp kiến thức, kỹ thuật mà còn là cầu nối giữa người nông dân và thị trường, giúp xóa bỏ những rào cản và mở ra con đường mới.
Hướng tới mở rộng vùng trồng
Theo ông Hoàng Hồng Hải, ca cao có thể cho thu hoạch quanh năm, nhưng thường nông dân chỉ thu hoạch 9 tháng, còn lại 3 tháng cao điểm mùa mưa là thời gian chăm sóc, dưỡng cây. Chính vì vậy, cây trồng này cho năng suất cao, người trồng không lo rơi vào cảnh mất mùa, thất thu như những cây trồng chỉ thu một vụ/năm.
Cây ca cao ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết nên rủi ro mất mùa cũng không lớn. Điều đặc biệt, cây ca cao dễ trồng, sinh trưởng mạnh nên giai đoạn khó khăn, nhà vườn ít đầu tư hoặc khi xảy ra khô hạn, cây có hiện tượng vàng lá, héo lá, năng suất sụt giảm nhưng khi được chăm sóc lại, cây vẫn hồi phục tốt.
![]() |
Đại diện Liên minh HTX tỉnh và Hội Nông dân huyện Tân Biên tham quan vườn cây ca cao. Ảnh BTN |
Tại Tây Ninh, cây ca cao tuy không phải là loại cây trồng xa lạ, nhưng mới chỉ được trồng rải rác ở một vài nơi với diện tích nhỏ, nông dân chưa khai thác được hết tiềm năng, lợi thế của loại cây này. HTX Nông lâm Ca cao là HTX trồng ca cao đầu tiên của tỉnh. Qua phương án sản xuất kinh doanh cũng như đề án thành lập HTX cho thấy hiệu quả mà cây ca cao mang lại là rất lớn. Hiện nay, nước ta đáp ứng hơn 30% thị trường ca cao thế giới, định hướng phát triển cây ca cao trên địa bàn tỉnh là hoàn toàn phù hợp, giúp người tham gia gắn bó với chuỗi liên kết sản xuất một cách bền vững, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho các thành viên HTX.
Theo các chuyên gia, Tây Ninh là một trong những địa phương có điều kiện tự nhiên rất thuận lợi để phát triển cây ca cao. Với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, lượng mưa phân bố đều, đất đỏ bazan giàu dinh dưỡng. Do vậy, cây ca cao ở đây có thể sinh trưởng tốt. Đây chính là lợi thế lớn để Tây Ninh phát triển vùng nguyên liệu ca cao.
Hơn nữa, gần đây, giá trị kinh tế từ các loại cây trồng truyền thống như mía, cao su có dấu hiệu giảm. Nhiều nông dân tại tỉnh đã mạnh dạn chuyển đổi sang trồng ca cao. Mặc dù diện tích trồng chưa lớn, ca cao Tây Ninh vẫn bước đầu tạo được ấn tượng tốt về chất lượng. Hạt ca cao có đặc điểm vỏ mỏng, tỉ lệ nhân cao, màu sắc đẹp và mùi thơm đậm đặc trưng. Đây là những yếu tố quan trọng trong sản xuất socola cao cấp. Bên cạnh đó, một số vùng trồng đã áp dụng quy trình canh tác theo hướng hữu cơ, sử dụng phân vi sinh, hạn chế tối đa thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị sản phẩm mà còn phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh.
Việc phát triển vùng trồng ca cao tại Tân Biên không chỉ dừng lại ở việc chuyển đổi cây trồng, mà còn là một chiến lược toàn diện nhằm nâng cao đời sống cho người dân. Các chương trình tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn quy trình trồng trọt, chăm sóc và thu hoạch theo tiêu chuẩn quốc tế được triển khai rộng rãi. Nông dân được tiếp cận với các giống ca cao chất lượng cao, có năng suất tốt và khả năng chống chịu sâu bệnh. Đặc biệt, việc hình thành các liên kết chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ đã giúp nông dân nắm bắt được thông tin thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm thiểu rủi ro. Nhờ đó, thu nhập của nhiều hộ gia đình đã được cải thiện đáng kể, nhiều ngôi nhà mới đã mọc lên, trẻ em được đến trường đầy đủ hơn – những minh chứng sống động cho sự đổi thay từ cây ca cao.
Vai trò "bà đỡ" cho các HTX phát triển cây ca cao
Ông La Hữu Nghị- Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Tây Ninh cho biết, hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 188 HTX, trong đó, có 18 Quỹ tín dụng nhân dân và 14 HTX vận tải, còn lại đa số là lĩnh vực nông nghiệp và phi nông nghiệp.
Đặc biệt, việc các HTX, Tổ hợp tác phát triển đã góp phần vào việc giảm tỉ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh. Theo đó, tổng số hộ dân cư trên địa bàn tỉnh năm 2024 là 324.906 hộ/1.179.989 người. Tổng số hộ nghèo, hộ cận nghèo qua rà soát là 1.486 hộ, chiếm 0,46% (giảm 597 hộ; giảm 0,19 % so với năm 2023), cụ thể: hộ nghèo có 334 hộ, chiếm 0,1% (giảm 178 hộ, giảm 0,06 % so với năm 2023); hộ cận nghèo có 1.152 hộ, chiếm 0,36% (giảm 419 hộ, giảm 0,13% so với năm 2023).
Minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu quả của HTX là sự cải thiện đáng kể về thu nhập của các hộ thành viên. Trước đây, nhiều hộ sống dựa vào cây mì, cây điều với thu nhập bấp bênh, thường xuyên phải đối mặt với tình trạng thiếu đói. Kể từ khi tham gia HTX, thu nhập của họ đã tăng lên gấp nhiều lần. Một số hộ gia đình không chỉ thoát nghèo mà còn có điều kiện xây nhà kiên cố, mua sắm tiện nghi sinh hoạt và cho con cái học hành đầy đủ. HTX cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động an sinh xã hội, giúp đỡ các thành viên có hoàn cảnh khó khăn, tạo nên một cộng đồng đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.
Hiện nay, các chính sách hỗ trợ lĩnh vực kinh tế tập thể, HTX đã được tỉnh quan tâm, cụ thể hoá bằng nghị quyết để triển khai thực hiện thuận lợi hơn; các chính sách hỗ trợ lĩnh vực nông nghiệp cũng được lồng ghép để hỗ trợ tổ hợp tác, HTX trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức kinh tế tập thể.
Ngày càng nhiều tổ hợp tác, HTX nỗ lực, khắc phục khó khăn, định hướng thành viên tham gia sản xuất nông nghiệp sạch theo mô hình VietGAP, nông nghiệp hữu cơ, chủ động liên kết với các thành phần kinh tế khác để phát triển, tiêu thụ sản phẩm.
Với những nỗ lực không ngừng trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, ứng dụng khoa học kỹ thuật và xây dựng các mô hình HTX hiệu quả, ngành nông nghiệp nói chung và phát triển cây ca cao ở Tân Biên nói riêng đang góp phần đáng kể vào công cuộc xóa đói giảm nghèo cho huyện biên giới của tỉnh Tây Ninh, mở ra một hướng đi bền vững cho nông nghiệp, nông dân Tân Biên.
Quốc Anh