Trong năm 2025, huyện Phước Sơn có 2 sản phẩm có nguồn gốc từ rừng địa phương được đăng ký tham gia chương trình OCOP là rau lủi Phước Mỹ và sâm dây sấy khô. Đây là kết quả đáng ghi nhận của huyện miền núi này khi phát triển kinh tế dưới tán rừng nhằm tạo sinh kế vững chắc cho người dân địa phương.
Thoát nghèo từ rau lủi rừng
Như với rau lủi (còn gọi rau lủi rừng) là giống rau rừng tự nhiên. Trước đây, rau lủi thường mọc trong rừng và người dân ở Phước Sơn trồng ở trên rẫy cách xa khu dân cư để sử dụng, nhưng nay đã được di thực về trồng trong vườn. Từ đó, một số người dân đã phát triển kinh tế, tham vào tổ hợp tác nhờ vào cây rau lủi rừng.
 |
|
Trồng cây rau lủi rừng mang lại thu nhập đáng kể cho người dân Phước Sơn. |
Điển hình như rau lủi Phước Sơn của Tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp thôn Nước Lang ở xã Phước Xuân (huyện Phước Sơn) làm chủ thể sản phẩm cấp tỉnh đạt OCOP 3 sao. Tổ hợp tác này ban đầu có 11 thành viên liên kết sản xuất trồng rau lủi trên diện tích 2,3ha.
Là tổ trưởng của Tổ hợp tác trồng rau lủi và là đầu mối đứng ra thu mua toàn bộ rau lủi của các thành viên, anh Hồ Văn Thừa cho biết sau khi trồng thành công rau lủi ở vườn cho thu nhập cao, anh tiếp tục thuê đất rẫy để phát triển diện tích và mang lại thu nhập đáng kể. Rau lủi Phước Sơn đã thành đặc sản nên được người tiêu dùng ưa chuộng. Nhiều nhà hàng ở một số thành phố đặt mua nên có khi không đủ hàng cung ứng.
Bên cạnh xã Phước Xuân, trong huyện còn có xã Phước Năng cũng đang phát triển cây rau lủi rừng. Chính quyền địa phương hướng dẫn cho người dân cách trồng cây rau lủi có hiệu quả và tìm đầu ra cho sản phẩm. Chẳng hạn như hỗ trợ cây giống, tổ chức các lớp tập huấn cho người dân đã và đang chuẩn bị trồng cây rau lủi. Đồng thời, bà con địa phương được giới thiệu cách làm và bón phân vi sinh, cách chăm sóc, thu hái sao cho cây rau lủi đạt tiêu chuẩn chất lượng và hợp tác với HTX để tìm đầu ra lâu dài cho loại rau rừng này.
Chị Hồ Thị Tý ở xã Phước Năng tâm sự: “Lâu nay, tôi cứ nghĩ cây rau lủi chỉ mọc trên nương rẫy, ven sông suối. Giờ thấy mọi người trồng được tại vườn nhà, nên tôi cũng sẽ học theo. Giá thị trường của một ký rau lủi rừng hiện tại trên 40.000 đồng/kg, nên trồng được nhiều sẽ có thu nhập cao. Nhà tôi cũng sẽ thoát nghèo”.
Tính đến nay, toàn huyện Phước Sơn có hơn 7ha trồng cây rau lủi rừng. Sản phẩm rau lủi đang rất được ưa chuộng và có nhiều cơ sở, nhà hàng liên kết bao tiêu sản phẩm. Để phát triển rau lủi rừng và tạo thu nhập cho bà con địa phương, ngành nông nghiệp huyện Phước Sơn sẽ củng cố các tổ hợp tác, HTX trồng cây rau lủi để sản xuất ổn định. Đồng thời, khuyến khích người dân địa phương mở rộng diện tích tạo vùng chuyên canh cây rau lủi, vận động sản xuất rau lủi theo hướng phát triển rau sạch để phát triển thương hiệu bền vững.
Biến loại sâm hoang dã thành cây trồng kinh tế
Việc phát triển các tổ hợp tác, HTX sản xuất cây rau lủi đã và đang giúp phát triển thương hiệu cây rau lủi ở Phước Sơn, đồng thời giải quyết việc làm tại chỗ cho các nhóm hộ, giúp họ phát triển kinh tế dưới tán rừng và ổn định đời sống.
 |
|
HTX Sản xuất nông sản và dược liệu Kiên Nga đã phát huy tiềm năng, thế mạnh dược liệu dưới tán rừng của Phước Sơn. |
Ngoài rau lủi rừng thì những cây dược liệu quý dưới tán rừng đang được người dân Phước Sơn hồi sinh để tạo sinh kế. Chẳng hạn như sâm dây và sâm 7 lá hoa vốn ngày càng bị cạn kiệt ở rừng, người dân Bh’noong ở thôn 5 và thôn 6 (xã Phước Lộc, Phước Sơn) đã tự nhân trồng, thuần dưỡng, biến loại sâm hoang dã thành cây trồng kinh tế, mở ra hướng thoát nghèo cho đồng bào vùng cao.
Cây sâm dây, sâm 7 lá hoa dễ trồng, dễ chăm sóc và hiệu quả kinh tế cao nên nhiều người dân ở đây đã tự tìm hiểu cách trồng và làm giàu từ giống cây này. Ông Hồ Văn Lá (ở, Phước Lộc) cũng trồng sâm dây cho thu nhập cao, mỗi năm ông thu về hơn 1 tạ sâm.
Ông Lá cho biết: "Ban đầu tôi cũng không biết trồng sâm dây đâu, vì trong rẫy nhà tôi có sâm dây, chưa khai thác vội, tôi để sâm lớn bán có giá hơn, không ngờ sâm ra hoa, có hạt và rụng xuống lại mọc ra những cây sâm con. Từ đó, tôi mới phát dọn rẫy để cây sâm phát triển và chuyển hướng trồng chuyên canh luôn. Với 3 sào trồng sâm, hằng tháng cho 10 - 15kg sâm dây tươi. Kinh tế của gia đình từ đây mà khá lên".
Trong việc phát triển cây sâm dây ở xã Phước Hiệp phải kể đến vai trò của HTX Sản xuất nông sản và dược liệu Kiên Nga đã phát huy tiềm năng, thế mạnh dược liệu của địa phương. Trên nền tảng sản phẩm OCOP từ nguồn sâm dây và thảo dược dưới tán rừng ở huyện Phước Sơn, HTX đã thu mua nguyên liệu cho người dân và giải quyết vấn đề việc làm cho gần 30 lao động tại Phước Sơn.
Giám đốc Nguyễn Thị Nga cho biết, HTX chuyên thu mua nông sản và dược liệu của người dân địa phương, sau đó chế biến thành các sản phẩm thương mại như sâm dây ngâm mật ong, rượu sâm dây, sâm cao sấy khô, khổ qua rừng sấy khô... và các loại ngũ cốc để cung cấp thị trường là các thành phố lớn.
Mỗi năm, HTX Sản xuất nông sản và dược liệu Kiên Nga bán ra thị trường khoảng 20.000 hộp sản phẩm các loại, mang về doanh thu gần 3 tỷ đồng. HTX đang mở rộng quy mô sản xuất, thuê đất mở xưởng và xây dựng vùng nguyên liệu bền vững để phát triển thị trường.
Nâng cao giá trị rừng
Việc phát triển kinh tế hợp tác gắn với kinh tế dưới tán rừng nhằm tạo sinh kế vững chắc cho người dân ở tỉnh Quảng Nam nói chung và huyện Phước Sơn nói riêng luôn là mối quan tâm của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Quảng Nam. Chính vì vậy, những hoạt động hỗ trợ đã được triển khai thực hiện nhằm giúp các HTX thúc đẩy liên kết sản xuất chuỗi từ sản xuất, phân phối, thoát khỏi cảnh manh mún, tự phát.
 |
|
Bảo vệ rừng và nâng cao giá trị rừng sẽ mang lại sinh kế vững chắc cho người dân Phước Sơn. |
Đặc biệt là từ định hướng của Liên minh HTX Việt Nam và hành động cụ thể của Liên minh HTX tỉnh Quảng Nam đã giúp cho người dân Phước Sơn liên kết sản xuất, kinh doanh từ rừng, từng bước thay đổi tư duy sản xuất, biết tận dụng đất rừng trồng vốn có, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị của rừng trên một đơn vị diện tích. Qua đó mang lại lợi ích “kép” cho người dân địa phương khi gắn bó với kinh tế rừng, đó là vừa tăng thêm nguồn thu vừa góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.
Đồng thời, chính quyền huyện Phước Sơn thời gian qua đã triển khai đồng bộ các giải pháp như quản lý, bảo vệ rừng, phát triển và nâng tầm quy mô trồng rừng gỗ lớn... giúp nhiều cánh rừng nguyên sinh tại huyện Phước Sơn dần được phục hồi và tái tạo, góp phần thúc đẩy, nâng cao giá trị kinh tế rừng trong cộng đồng.
Chỉ riêng năm 2024, Ban Quản lý rừng phòng hộ huyện Phước Sơn giao khoán bảo vệ hơn 484ha rừng tại 2 xã Phước Lộc và Phước Kim; phối hợp bảo vệ và chăm sóc hơn 154ha rừng trồng thay thế trên lâm phận quản lý. Song song đó, tiếp nhận và bàn giao mô hình trồng 0,5ha sâm ba kích, chăm sóc 1ha vườn dược liệu và di dời vườn sâm Ngọc Linh lên khu vực có độ cao phù hợp hơn.
Không những thế, ngành lâm nghiệp huyện Phước Sơn phân phối hơn 18.300 cây giống cho các xã Phước Hòa, Phước Lộc, Phước Kim và thị trấn Khâm Đức, giúp phủ xanh đất trống và cải thiện môi trường sinh thái dưới tán rừng. Việc kết hợp bảo vệ rừng với phát triển dược liệu không chỉ nâng cao giá trị rừng mà còn tạo sinh kế vững chắc cho người dân ở huyện miền núi này.
Thanh Loan