Trong những năm gần đây, Đắk Gằn đã chứng kiến một cuộc cách mạng trong nông nghiệp, nơi những vườn cà phê, hồ tiêu già cỗi dần được thay thế bằng những vườn xoài trĩu quả. Ban đầu, nhiều người còn e dè, lo lắng về tính ổn định của thị trường, nhưng với sự kiên trì, nỗ lực học hỏi và đặc biệt là sự đồng hành, giúp đỡ của các HTX, cây xoài đã thực sự bén rễ và mang lại những thành quả ngọt ngào.
Đổi thay ở vùng đất khó nhờ cây xoài
Trước đây, cuộc sống của nhiều hộ dân ở Đắk Gằn gặp vô vàn khó khăn. Diện tích đất canh tác nhỏ lẻ, sản xuất manh mún, phụ thuộc nhiều vào các loại cây truyền thống như cà phê, hồ tiêu nhưng lại không được đầu tư bài bản, dẫn đến năng suất thấp, giá cả bấp bênh. Vùng đất đá cằn cỗi, nhiều nhất cũng chỉ trồng được cây bắp, cây đậu...
Cách đây khoảng 15 năm, một số người dân Đồng Nai đưa cây xoài đến vùng đất này trồng. Từ đó, cây xoài đã nhanh thích nghi với thổ nhưỡng, khí hậu, được nông dân dân đưa vào phát triển thành cây trồng mang lại nguồn thu nhập chính cho nhiều gia đình.
![]() |
Quả xoài Đắk Gằn đang trở thành "cây giảm nghèo" cho nhiều hộ dân ở Đắk Nông. Ảnh BĐN |
Anh Trần Trường Sa, ở thôn Tân Lợi, xã Đắk Gằn là một trong những người tiên phong chuyển đổi từ cây ngắn ngày sang trồng xoài vào năm 2012. Sau thời gian trồng thử nghiệm, đến này vườn xoài của anh gồm các giống như xoài Đài Loan xanh, xoài Úc và xoài ba mùa, cho thu hoạch đều đặn.
Có những vụ anh Sa thu về từ 300 - 500 triệu đồng. Với anh Sa, xoài là cây trồng dễ tính, chịu hạn tốt, ít sâu bệnh, phù hợp với điều kiện đất đá, khí hậu của địa phương. Nhờ trồng xoài, đời sống kinh tế gia đình anh khấm khá lên rõ rệt.
Không chỉ anh Sa, hàng trăm hộ dân ở Đắk Gằn đã và đang đổi đời nhờ cây xoài. Xã Đắk Gằn có đến gần 2.000ha đất trồng xoài. Cây xoài hiện là cây trồng chính và là nguồn thu nhập chủ yếu của người dân nơi đây.
Hiện nay, huyện Đắk Mil xây dựng Đắk Gằn trở thành vùng sản xuất xoài ứng dụng công nghệ cao với quy mô 343ha. Cả xã 3 tổ chức sản xuất xoài gồm: HTX Nông nghiệp thương mại - dịch vụ Xoài, Hội Xoài Đắk Gằn và Tổ hợp tác xoài với tổng cộng khoảng 300 hộ dân tham gia. Xoài được người dân áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt, bón phân qua hệ thống, phòng trừ bệnh tổng hợp (IPM). Ngoài ra, còn có liên kết chuỗi giá trị, kết nối thị trường... vào sản xuất, tiêu thụ.
Đắk Gằn được huyện Đắk Mil xây dựng thành vùng sản xuất xoài ứng dụng công nghệ cao với 343 ha. Có 3 tổ chức sản xuất xoài, gồm HTX nông nghiệp thương mại-dịch vụ Xoài, Hội Xoài Đắk Gằn, tổ hợp tác xoài với 254 hộ dân tham gia. Xoài được người dân áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt, bón phân qua hệ thống, phòng trừ bệnh tổng hợp (IPM), liên kết chuỗi giá trị, kết nối thị trường... cho nên giá trị đạt rất cao.
Hiện xoài Đắk Gằn được cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ của huyện Đắk Mil, sản phẩm xoài của HTX Nông nghiệp Thương mại-Dịch vụ xoài Đắk Gằn đã đạt chứng nhận sản phẩm OCOP.
HTX giúp nông dân vươn lên thoát nghèo
Nói đến xoài Đắk Gằn sẽ là không đủ nếu không nhắc đến vai trò của HTX Nông nghiệp, Thương mại và Dịch vụ xoài Đắk Gằn (HTX xoài Đắk Gằn). HTX hiện có 21 thành viên và liên kết trên 100 hộ nông dân trồng gần 300ha xoài được chứng nhận VietGAP. Mỗi năm, HTX cung ứng cho các doanh nghiệp tầm 3.600 tấn xoài VietGAP.
![]() |
Sau khi thu hoạch, xoài được các HTX, đại lý thu mua và đóng gói để xuất ra thị trường. Ảnh BĐN |
Nông dân có đất đai, HTX tổ chức sản xuất, kết nối tiêu thụ, từ đó cùng phát triển, tăng hiệu quả kinh tế. Khi tham gia vào HTX, các thành viên HTX được hướng dẫn áp dụng quy trình trồng xoài tiên tiến, từ khâu chọn giống, kỹ thuật canh tác, bón phân, tưới tiêu đến phòng trừ sâu bệnh. Điều này đảm bảo chất lượng đồng đều cho sản phẩm, nâng cao năng suất và giảm thiểu rủi ro.
HTX Xoài Đắk Gằn đã triển khai mô hình trồng xoài theo tiêu chuẩn VietGAP, từ đó sản phẩm xoài của HTX không chỉ được thị trường trong nước đón nhận mà còn có cơ hội vươn ra thị trường quốc tế.
Gia đình anh Đàm Văn Tiến, ở Bản Cao Lạng, xã Đắk Gằn, có hơn 1 ha xoài. Trước đây, anh thường sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để chăm sóc vườn xoài. Sau quá trình canh tác, anh nhận thấy, để sản phẩm cạnh tranh được với thị trường, cần phải thay đổi quy trình sản xuất. Cuối năm 2020, anh Tiến tham gia vào HTX Nông nghiệp, Thương mại và Dịch vụ xoài Đắk Gằn (HTX xoài Đắk Gằn). Từ đó, anh áp dụng quy trình sản xuất xoài theo quy trình VietGAP.
Anh Tiến chia sẻ: “Trước đây, mỗi nhà làm một kiểu, xoài ra chất lượng không đồng đều, khó bán. Từ khi vào HTX, chúng tôi được học hỏi, áp dụng khoa học kỹ thuật bài bản, sản phẩm làm ra ai cũng khen. Giá bán cũng ổn định hơn rất nhiều. Việc áp dụng quy trình VietGAP giúp tôi bảo đảm sức khỏe. Sản phẩm làm ra cũng sạch, an toàn cho người tiêu dùng. Tôi rất tự tin khi đưa sản phẩm ra thị trường".
Bên cạnh đó, HTX đóng vai trò cầu nối vững chắc giúp nông dân tiếp cận thị trường một cách hiệu quả hơn. Thay vì phải tự tìm thương lái, chịu ép giá, HTX đứng ra đàm phán hợp đồng, tìm kiếm đối tác tiêu thụ lớn, bao gồm cả các siêu thị, công ty chế biến nông sản và các nhà xuất khẩu. Điều này giúp đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm xoài, giảm thiểu rủi ro rớt giá và mang lại lợi nhuận cao hơn cho nông dân. Nhờ có HTX, sản phẩm xoài Đắk Gằn không còn chỉ dừng lại ở việc bán tươi mà còn được chế biến thành các sản phẩm giá trị gia tăng như xoài sấy dẻo, nước ép xoài, góp phần đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường.
Quan trọng hơn, HTX còn là kênh giúp các thành viên tiếp cận nguồn vốn, khoa học kỹ thuật và thông tin thị trường một cách dễ dàng hơn. Thông qua các buổi tập huấn, hội thảo do HTX tổ chức, nông dân được cập nhật kiến thức mới nhất về canh tác, quản lý dịch hại và xu hướng thị trường…
Ông Hà Quang Đạo, Giám đốc HTX Nông nghiệp, Thương mại và Dịch vụ xoài Đắk Gằn cho biết, sản phẩm xoài Đắk Gằn đã đạt tiêu chuẩn OCOP hạng 3 sao. “Trên 95% sản lượng xoài của HTX cung cấp cho các doanh nghiệp trung gian và được họ xuất khẩu sang Trung Quốc. HTX mong muốn được các cấp, các ngành hỗ trợ để xuất khẩu trực tiếp”, ông Đạo nói.
Chìa khóa xóa đói giảm nghèo
Mô hình trồng xoài ở Đắk Gằn đã thực sự trở thành chìa khóa xóa đói giảm nghèo bền vững, mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều hộ gia đình. Trước đây, nhiều hộ nông dân Đắk Gằn phải sống trong cảnh “ăn bữa nay, lo bữa mai”, nhưng giờ đây, thu nhập từ cây xoài đã giúp họ thay đổi hoàn toàn cuộc sống.
Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Nông, đến ngày 22/5, nông dân tỉnh đã thu hoạch được gần 2.000 tấn trái cây. Trong đó, chủ yếu là bơ và xoài gồm: 700 tấn bơ sáp địa phương, bơ 034, bơ tứ quý và 1.200 tấn xoài cát, xoài Đài Loan da xanh, xoài Đài Loan da hồng.
Vị đại diện sở nhận định: Cây xoài tuy được mùa nhưng giá thấp hơn so với năm 2024. Điều này cho thấy việc sản xuất trái cây của tỉnh còn chịu nhiều tác động từ thời tiết, thị trường, chưa có các liên kết bền vững.
Để các HTX trồng xoài ở Đắk Gằn có thể phát triển mạnh mẽ và bền vững như ngày hôm nay, không thể không kể đến vai trò quan trọng của Liên minh HTX tỉnh Đắk Nông. Đây là tổ chức đóng vai trò định hướng, hỗ trợ và kết nối các HTX, tạo điều kiện thuận lợi nhất để họ phát huy tối đa tiềm năng của mình.
Được sự phối hợp, chỉ đạo của Liên minh HTX Việt Nam, Liên minh HTX tỉnh Đắk Nông đã thực hiện nhiều hoạt động thiết thực nhằm hỗ trợ các HTX trong quá trình phát triển. Liên minh HTX tỉnh thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ HTX và kiến thức sản xuất cho nông dân. Các nội dung đào tạo đa dạng, từ kỹ năng quản lý tài chính, marketing, xây dựng thương hiệu đến áp dụng công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp. Nhờ đó, đội ngũ cán bộ HTX có thể vận hành tổ chức một cách chuyên nghiệp hơn, đồng thời nông dân cũng được trang bị kiến thức để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Ông Nguyễn Khải, Chủ tịch Liên minh HTX Đắk Nông cho biết, hiện nay, Đắk Nông có 239 HTX hoạt động, trong đó 196 HTX nông nghiệp, 40 HTX phi nông nghiệp và 3 quỹ tín dụng Nhân dân. Đa số HTX, THT của tỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp. Các HTX, THT của Đắk Nông chú trọng khai thác thế mạnh phát triển nông nghiệp và hoạt động theo Luật HTX 2023. Từ đó, HTX, THT chuyển biến tích cực, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động, tác động tích cực đến thu nhập hộ thành viên.
Sự phát triển của KTTT, HTX đã góp phần đưa tỷ lệ hộ nghèo ở Đắk Nông giảm liên tục qua các năm, từ 11,19% cuối năm 2021 giảm còn 2,99% cuối năm 2024; thu hẹp chênh lệch khoảng cách về giàu nghèo giữa thành thị với nông thôn và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Câu chuyện về cây xoài ở Đắk Gằn, Đắk Nông là một minh chứng sống động cho thấy sức mạnh của sự đoàn kết và hợp tác trong nông nghiệp. Từ những mảnh đất cằn cỗi, nhờ bàn tay cần cù của người nông dân, sự hỗ trợ đắc lực của các HTX và sự định hướng, đồng hành của Liên minh HTX tỉnh, cây xoài đã thực sự trở thành “cây tiền tỷ”, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc và mở ra một tương lai tươi sáng cho vùng đất này. Đây là mô hình đáng để nhân rộng, góp phần vào công cuộc xóa đói giảm nghèo và phát triển nông nghiệp bền vững trên cả nước.
Quốc Anh