Ba Lòng là địa phương có gần 100% đồng bào Bru - Vân Kiều, Tà Ôi, Pa Kô sinh sống. Do địa hình đặc thù nằm trong lòng chảo được bao bọc bởi nhiều dãy núi cao nên trước đây có nhiều hạn chế trong giao thương, buôn bán.
Thoát ra khỏi hình thức sản xuất nhỏ lẻ
Cũng vì thế mà đời sống đồng bào trước đây còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao. Những lợi thế về đất đai, tiểu vùng khí hậu phù hợp để trồng cây dược liệu…gần như chưa được khai thác để phát triển kinh tế.
![]() |
Cơ sở chiết xuất tinh dầu sả của HTX trồng và chiết xuất tinh dầu dược liệu Vanpa. |
Do vậy, từ khi có HTX trồng và chiết xuất tinh dầu dược liệu Vanpa với nhiều hoạt động liên kết chuỗi giá trị cây sả, đã giúp cho đồng bào dân tộc thiểu số ở Ba Lòng thay đổi nếp nghĩ, cách làm nhằm có cuộc sống sung túc hơn
Là một người dân tộc Bru-Vân Kiều ở thôn Đá Nổi, xã Ba Lòng, ông Hồ Văn Thương cho biết từ ngày tham gia vào HTX trồng và chiết xuất tinh dầu dược liệu Vanpa, bản thân ông và các thành viên được hướng dẫn trồng sả, trồng gừng, đúng tiêu chuẩn…Sản phẩm làm ra được HTX thu mua nên người dân đã có thu nhập khá, cuộc sống được cải thiện.
Như chia sẻ của ông Thương, khi tham gia vào HTX, đồng bào dân tộc thiểu số trong xã Ba Lòng đã thoát ra khỏi hình thức sản xuất nhỏ lẻ hộ gia đình và chuyển sang hình thức hợp tác, cùng nhau phân công lao động, sản xuất với quy mô lớn. Từ đó, năng suất lao động không ngừng được tăng lên, hiệu quả kinh tế được cải thiện thấy rõ.
HTX trồng và chiết xuất tinh dầu dược liệu Vanpa được ví như “bà đỡ” cho nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số tại địa phương thoát nghèo. Và hiện nay đa phần thành viên của HTX là người dân tộc thiểu số.
Thời gian đầu, HTX này trồng thí điểm 10ha cây sả để chiết xuất tinh dầu. Trong đó, thành viên chịu trách nhiệm trồng, chăm sóc, bảo vệ và thu hoạch sả. Ban Quản trị HTX điều hành các khâu san ủi mặt bằng, làm đất, cung cấp giống và phân bón vi sinh sản xuất cây sả hữu cơ thương phẩm theo quy trình tiêu chuẩn.
Lá sả tươi được HTX thu mua với giá 1.000 đồng/kg. Bình quân 1ha trồng sả mỗi năm thu hoạch cắt lá sả từ 4 - 5 lượt với sản lượng khoảng 40 - 50 tấn lá sả, cho thu nhập từ 40 - 50 triệu đồng/ha/năm.
Hiện HTX Vanpa đã có 4 sản phẩm chủ lực có chỗ đứng trên thị trường gồm tinh dầu sả, gừng, nghệ, hương nhu. Cùng với việc mở rộng quy mô sản phẩm, HTX cũng đã liên kết tạo việc làm ổn định cho hơn 100 hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở xã Ba Lòng và vùng phụ cận. Trung bình mỗi hộ đồng bào tham gia vào HTX, liên kết với HTX có thu nhập trung bình 45 triệu đồng/hộ/năm.
HTX giúp nâng cao giá trị của nông sản
Đáng chú ý, từ khi tham gia liên kết với HTX, nhiều hộ dân người Vân Kiều, Pa Kô ở Ba Lòng đã chuyển sang hình thức hợp tác, sản xuất với quy mô lớn thay vì sản xuất nhỏ lẻ như trước, chuyển từ tự phát sang tự giác để có được năng suất cao hơn. Qua đó, nâng cao giá trị của nông sản.
![]() |
HTX giúp bà con dân tộc thiểu số ở Ba Lòng thoát ra khỏi hình thức sản xuất nhỏ lẻ. |
Tại các vùng liên kết, HTX hỗ trợ người dân về kỹ thuật trồng trọt, chăm bón và thu hoạch để nâng cao sản lượng cũng như chất lượng của cây dược liệu. Người dân sẽ đầu tư phân bón và giống cây bản địa. Riêng với loại cây hương nhu thì HTX hỗ trợ cả giống, kỹ thuật và chuyển giao công nghệ chiết xuất tinh dầu cho họ.
Những kết quả đạt được của HTX Vanpa đã cho thấy đây là hướng đi phù hợp với điều kiện của vùng miền núi, góp phần giải quyết công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn.
Ông Đoàn Văn Linh, Giám đốc HTX Vanpa, cho biết HTX hoạt động theo mô hình HTX kiểu mới, hướng vào sản xuất, kinh doanh phát triển cây dược liệu có giá trị cao. HTX còn sản xuất nguyên liệu và gia công chế biến tinh dầu nguyên chất, các sản phẩm từ tinh dầu phục vụ thị trường dược liệu trong và ngoài nước.
HTX Vanpa còn được người dân gọi là “HTX đồng bào” bởi Vanpa là tên viết tắt giữa 2 từ Vân Kiều và Pa Kô, 2 dân tộc thiểu số ở vùng núi phía Tây Quảng Trị. Thông qua HTX, ông Linh có tham vọng tập hợp đồng bào dân tộc thiểu số Vân Kiều, Pa Kô tham gia mô hình kinh tế tập thể, phát triển các tổ hợp tác trồng cây dược liệu vệ tinh ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền Tây của tỉnh, cùng chia sẻ lợi ích kinh tế với HTX.
Đặc biệt, với việc tham gia vào HTX, lần đầu tiên đồng bào dân tộc thiểu số ở miền núi thoát ra khỏi hình thức sản xuất nhỏ lẻ hộ gia đình chuyển sang hình thức hợp tác, cùng nhau phân công lao động, sản xuất với quy mô lớn.
Bên cạnh HTX nêu trên, ở xã Ba Lòng còn có HTX nông nghiệp Ngọc Hồ cùng với HTX nông nghiệp và xây dựng Thiên Phú đang có những hướng đi phát triển bền vững, hiệu quả.
Để tập trung củng cố, đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác hiệu quả và bền vững ở huyện Đakrông nói chung và xã Ba Lòng nói riêng nhằm mang lại cuộc sống ấm no cho bà con dân tộc thiểu số, thời gian qua Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị đã tích cực tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ các chính sách theo Luật HTX và mở các lớp tập huấn, nâng cao năng lực, trình độ cán bộ quản lý HTX, thành viên HTX, là đồng bào dân tộc thiểu số ở địa phương. Nhất là hỗ trợ, hướng dẫn các chính sách, hồ sơ để các HTX thực hiện tốt các dự án liên kết chuỗi giá trị.
Đưa sản phẩm chủ lực đủ sức cạnh tranh
Bên cạnh đó, Liên minh HTX Việt Nam cùng với Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị còn giải quyết các vướng mắc về tiếp cận chính sách thuế, đất đai, đầu tư cơ sở hạ tầng và chế biến nông sản, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, hỗ trợ các HTX tham gia chương trình OCOP...
![]() |
Đồng bào dân tộc thiểu số ở Ba Lòng tạo ra những sản phẩm chủ lực đủ sức cạnh tranh. |
Đặc biệt là phát triển mô hình HTX kiểu mới gắn với các chuỗi giá trị nông sản an toàn và có giá trị kinh tế cao, mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản giữa doanh nghiệp và nông dân thông qua HTX đã được hình thành.
Các HTX ở Ba Lòng cũng phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế tập thể, HTX nông nghiệp trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp để phát huy thế mạnh của từng HTX. Đặc biệt, các chủ trương, chính sách đã được cụ thể hóa, qua đó tạo điều kiện để các HTX tiếp cận và triển khai có hiệu quả hơn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Điều kỳ vọng của các HTX ở nơi đây là mong tiếp tục được hỗ trợ, tạo điều kiện để liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp nhằm đưa sản phẩm chủ lực của xã Ba Lòng như tinh dầu sả, lạc, tinh dầu lạc, đậu đỗ trở thành hàng hoá hữu cơ, sản phẩm chất lượng, đủ sức cạnh tranh trên thị trường, tránh bị tư thương ép giá khi đến mùa vụ.
Mặt khác, các HTX ở Ba Lòng mong muốn được hỗ trợ các chính sách vay vốn ưu đãi để HTX có điều kiện tiếp cận nguồn vốn mở rộng đầu tư phát triển, cũng như mong được hỗ trợ tìm kiếm thị trường đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng an toàn, hiệu quả.
Ngoài sự quan tâm hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị thì những mong muốn nêu trên rất cần chính quyền địa phương vào cuộc quyết liệt, đồng bộ hơn nữa. Nhất là thường xuyên theo dõi, sâu sát, nắm bắt những vấn đề mới phát sinh, những khó khăn, vướng mắc của các HTX trên địa bàn để kịp thời có giải pháp tháo gỡ nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện cho kinh tế hợp tác ở Ba Lòng phát triển, từ đó mở ra cơ hội thoát nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số.
Thanh Loan