Tỉnh ủy, UBND tỉnh Cao Bằng đã xác định giảm nghèo bền vững là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Các nghị quyết, chương trình hành động được ban hành, tập trung vào việc huy động mọi nguồn lực, lồng ghép các chính sách hỗ trợ và đặc biệt là thúc đẩy các mô hình kinh tế có tính liên kết, bền vững. Và kinh tế tập thể đã được chọn làm mũi nhọn đột phá.
Từ thách thức đến khát vọng đổi thay
Sự ra đời và phát triển của các HTX kiểu mới đã mang lại một làn gió mới, thay đổi hoàn toàn tư duy và cách làm của người nông dân. Không còn là những hộ gia đình đơn lẻ tự xoay xở, bà con đã biết cách liên kết, hợp tác để tạo ra sức mạnh tổng hợp. HTX trở thành cầu nối quan trọng, giúp nông dân vượt qua những khó khăn, thách thức.
Những mô hình HTX tiêu biểu đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. HTX Thảo Đường Vinh được thành lập từ năm 2023 với 7 thành viên là một ví dụ điển hình. HTX này chuyên trồng cây cỏ ngọt theo hướng hữu cơ, không chỉ tạo ra sản phẩm chất lượng cao mà còn giải quyết công ăn việc làm cho khoảng 50 lao động thời vụ với thu nhập từ 4 - 6 triệu đồng/tháng. Đây là một con số đáng kể, góp phần cải thiện đời sống cho nhiều gia đình.
Một câu chuyện thành công khác là HTX Thương mại dịch vụ Thành Công. HTX này chuyên trồng và thu mua cây gai xanh trên địa bàn huyện, đồng thời liên kết với nhiều nhóm hộ dân ở các huyện lân cận như Hà Quảng, Quảng Hòa. Nhờ sự liên kết này, cây gai xanh đã trở thành cây trồng chủ lực, mang lại thu nhập đáng kể cho các hộ dân, ước tính gần 80 triệu đồng/ha, một mức thu nhập cao so với những cây trồng truyền thống.
![]() |
HTX Thảo Đường Vinh trồng cây cỏ ngọt. |
Ngoài ra, các HTX ở Cao Bằng còn góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi hiệu quả. Trước đây, người dân thường trồng trọt, chăn nuôi theo thói quen cũ với năng suất thấp. Khi tham gia HTX, bà con được định hướng chuyển đổi sang các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao, phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu địa phương, như cây thức ăn chăn nuôi, cây dược liệu, cây ăn quả đặc sản thay vì chỉ độc canh cây lương thực. Các HTX như HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Thanh Sơn đã thành công trong việc đưa cây hồi, mắc kham, trúc sào vào sản xuất theo hướng hàng hóa, tạo ra sản phẩm có giá trị cao, được thị trường đón nhận và cũng mang lại thu nhập đáng kể cho người dân.
HTX còn đóng vai trò quan trọng trong việc ứng dụng khoa học kỹ thuật và quy trình sản xuất tiên tiến. Một trong những hạn chế lớn của sản xuất nhỏ lẻ là khó tiếp cận khoa học công nghệ và HTX đã khắc phục được điều này. Thông qua các buổi tập huấn, chuyển giao kỹ thuật, bà con được hướng dẫn áp dụng quy trình sản xuất an toàn (VietGAP, hữu cơ), kỹ thuật chăm sóc cây trồng, vật nuôi tiên tiến, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Ví dụ, các HTX chè ở Trùng Khánh, Hà Quảng đã đầu tư máy móc hiện đại vào khâu chế biến, giúp nâng cao chất lượng chè, tạo ra sản phẩm chè đặc sản có thương hiệu. Hay các HTX trồng lúa nếp Ong ở Quảng Hòa đã áp dụng quy trình sản xuất lúa sạch, đảm bảo chất lượng hạt gạo đặc trưng.
Việc tạo chuỗi giá trị và liên kết sản xuất, tiêu thụ cũng là điểm mạnh của mô hình HTX. HTX đóng vai trò là cầu nối quan trọng giữa người sản xuất và thị trường. Thay vì mạnh ai nấy làm, HTX giúp bà con liên kết từ khâu cung ứng giống, vật tư, kỹ thuật, đến thu hoạch, sơ chế, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Việc này giúp giảm thiểu rủi ro, nâng cao giá trị sản phẩm và đảm bảo đầu ra ổn định.
Nhiều HTX đã xây dựng thành công thương hiệu cho sản phẩm đặc trưng của địa phương như: hạt dẻ Trùng Khánh, miến dong Phia Đén, gạo nếp Ong, lạp sườn hun khói. Các sản phẩm này không chỉ tiêu thụ trong tỉnh mà còn vươn ra thị trường lớn hơn, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho các thành viên.
Không chỉ dừng lại ở nông nghiệp, các HTX trên địa bàn Cao Bằng còn đa dạng hóa ngành nghề, phát triển các dịch vụ hỗ trợ sản xuất và các ngành nghề phi nông nghiệp, tận dụng lợi thế địa phương. Đặc biệt, du lịch cộng đồng là một hướng đi mới đầy tiềm năng.
Với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ như Công viên địa chất non nước Cao Bằng (được UNESCO công nhận), thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, cùng với bản sắc văn hóa phong phú của các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông, Cao Bằng có lợi thế lớn để phát triển du lịch.
Nhiều HTX đã được thành lập để khai thác tiềm năng này. HTX đã hướng dẫn người dân cải tạo nhà cửa thành homestay, cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực và các hoạt động trải nghiệm văn hóa cho du khách. Mô hình này không chỉ tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Những con số ấn tượng và câu chuyện về "đổi đời"
Theo số liệu thống kê, tỷ lệ giảm nghèo của Cao Bằng vào cuối năm 2024 là 4,67%. Cụ thể, toàn tỉnh đã giảm được 6.065 hộ nghèo, đưa tỷ lệ hộ nghèo từ 24,71% (năm 2023) xuống còn 20,04%.
Những con số trên được minh chứng bằng hàng ngàn câu chuyện đổi đời của người dân. Bà Triệu Thị Mải, một thành viên HTX nông nghiệp ở Hà Quảng, từng là hộ nghèo khó khăn. Nhờ tham gia HTX, bà được hỗ trợ vốn, giống cây trồng mới và kỹ thuật chăm sóc. Từ việc chỉ trồng lúa đủ ăn, nay gia đình bà đã có thêm thu nhập từ việc trồng bí xanh thơm liên kết với HTX. "Cuộc sống giờ đây đã ổn định hơn rất nhiều. Các con tôi được đi học đầy đủ, không còn lo thiếu ăn, thiếu mặc nữa”, bà M. chia sẻ với nụ cười rạng rỡ.
![]() |
Nhiều HTX đã xây dựng được thương hiệu cho nông sản địa phương. |
Hay như anh Vi Nông Thín, một thanh niên ở Trùng Khánh, sau khi tham gia HTX du lịch cộng đồng, đã được đào tạo kỹ năng làm du lịch, hướng dẫn viên. Anh Thín không chỉ có thêm thu nhập mà còn tự hào khi giới thiệu văn hóa và vẻ đẹp quê hương mình đến với du khách. "Tôi không còn phải đi làm ăn xa nữa, có thể ở lại quê hương để phát triển kinh tế”, anh nói.
Thành công của Cao Bằng trong công tác giảm nghèo nhờ phát triển kinh tế tập thể không phải ngẫu nhiên mà có, mà là kết quả của sự tổng hòa của nhiều yếu tố. Đó là sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền tỉnh Cao Bằng, thông qua việc ban hành nhiều chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển HTX, từ vốn, khoa học kỹ thuật đến thị trường. Liên minh HTX Cao Bằng cũng chủ động tham mưu cho các cấp lãnh đạo trong việc đưa ra các chính sách hỗ trợ HTX, từ đó giúp các HTX chủ động khai thác tiềm năng, lợi thế địa phương, nhận diện được các sản vật đặc trưng, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và bản sắc văn hóa độc đáo để phát triển sản phẩm, dịch vụ một cách hiệu quả.
Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức là vô cùng quan trọng, giúp người dân hiểu rõ vai trò, lợi ích của việc tham gia HTX, từ đó thay đổi tư duy sản xuất cũ, mạnh dạn liên kết hợp tác. Công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cũng được chú trọng, với các lớp tập huấn nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ HTX và chuyển giao khoa học kỹ thuật cho thành viên. Các HTX hoạt động hiệu quả đã phát huy vai trò tiên phong, trở thành đầu tàu, dẫn dắt các hộ gia đình khác cùng phát triển.
Nhân rộng mô hình HTX
Với những bài học kinh nghiệm quý báu và những thành tựu đã đạt được, Cao Bằng đang tiếp tục củng cố và nhân rộng các mô hình kinh tế tập thể, hướng tới một tương lai bền vững hơn.
Theo thống kê, toàn tỉnh đã có 435 HTX và 581 tổ hợp tác. Các đơn vị này đã thu hút gần 8.000 thành viên, tạo ra thu nhập bình quân khoảng 55,02 triệu đồng/người/năm cho người lao động thường xuyên trong HTX.
Trước vai trò của mô hình kinh tế tập thể, Cao Bằng sẽ tiếp tục đa dạng hóa các loại hình HTX, khuyến khích ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, nâng cao năng lực quản lý và mở rộng thị trường tiêu thụ cho sản phẩm. Đồng thời, chú trọng phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa, tạo thêm sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.
Việc củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX hiện có thông qua việc hỗ trợ về vốn, đào tạo quản lý, chuyển giao khoa học kỹ thuật và xúc tiến thương mại cũng được chú trọng nhằm giúp các HTX mở rộng thị trường và nâng cao khả năng cạnh tranh.
Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tập thể được kỳ vọng sẽ tiếp tục là một trong những động lực chính, góp phần nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy kinh tế - xã hội Cao Bằng phát triển bền vững.
Trí Chiến