Trước đây, cuộc sống của đồng bào Dao Quế Lâm ở Phiêng Phàng gắn liền với việc khai phá đất đai để trồng lúa, ngô, sắn. Năng suất thấp, thu nhập bấp bênh là phổ biến, khiến tỷ lệ hộ nghèo luôn ở mức cao.
Từ lúa, ngô, sắn đến cá tầm, cá hồi, bí xanh
Giờ đây, bà con đã biết đến làm du lịch cộng đồng, biết áp dụng khoa học kỹ thuật mới vào trồng cây lúa, cây ngô để nâng cao năng suất; cuộc sống dần ổn định. Nhiều hộ dân xây dựng thành công mô hình nuôi cá tầm, cá hồi, trồng cam, quýt, chăn nuôi lợn...
Sự thay đổi này không đến một cách ngẫu nhiên. Cùng với sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền địa phương và Liên minh HTX tỉnh, đồng bào Dao Quế Lâm ở Phiêng Phàng đã dần thay đổi cách nghĩ, cách làm khi được tiếp cận với các mô hình, dự án phát triển kinh tế mới. Thay vì chỉ đơn độc sản xuất nhỏ lẻ, bà con đã biết cách liên kết, phát triển kinh tế tập thể, tạo ra những giá trị vượt trội.
Thành công của Phiêng Phàng được củng cố bởi sự ra đời và phát triển của nhiều mô hình hợp tác xã (HTX) hiệu quả. Đây là những "đòn bẩy" quan trọng, giúp người dân khai thác tối đa tiềm năng bản địa và tiếp cận thị trường một cách chuyên nghiệp hơn.
![]() |
Trải nghiệm ruộng lúa nếp của HTX Yến Dương. |
Nằm giữa không gian xanh mát của rừng trúc Pù Lầu và dòng suối Pù Lầu trong lành, HTX Cá Hồi - Cá Tầm Pù Lầu đã mạnh dạn đưa mô hình nuôi cá tầm, cá hồi về với Phiêng Phàng. Đây là một hướng đi táo bạo, bởi việc nuôi các loại cá đặc sản này đòi hỏi kỹ thuật cao và nguồn nước sạch. Tuy nhiên, với sự kiên trì và ứng dụng khoa học kỹ thuật, mô hình này đã thành công, mang lại nguồn thu nhập ổn định và đáng kể cho nhiều hộ dân. Du khách đến Phiêng Phàng cũng có cơ hội được trải nghiệm khám phá suối Pù Lầu và tìm hiểu về mô hình nuôi cá đặc biệt này.
Không chỉ dừng lại ở các sản vật truyền thống, HTX Nông nghiệp Yến Dương đã đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm cho bà con Phiêng Phàng. Các sản phẩm như hành, tỏi, gạo Nếp Tài, miến dong tráng tay, bí xanh thơm vốn là những đặc sản nổi tiếng của vùng được HTX hỗ trợ từ khâu canh tác đến bao tiêu đầu ra, đảm bảo chất lượng và giá trị sản phẩm. Điều này giúp người dân an tâm sản xuất, không còn lo lắng về thị trường tiêu thụ. Đặc biệt, bà con hiện tập trung phát triển trồng dong riềng và canh tác lúa nếp Tài, cung cấp nguồn nguyên liệu ổn định cho HTX Yến Dương, tạo thành một chuỗi giá trị bền vững.
Đánh thức tiềm năng du lịch cộng đồng
Ngoài thế mạnh về sản xuất nông nghiệp, Phiêng Phàng còn sở hữu lợi thế về du lịch tự nhiên và văn hóa. Cảnh quan núi non hùng vĩ, những thửa ruộng bậc thang đẹp mắt và không gian xanh mát của rừng trúc Pù Lầu là những "viên ngọc" quý giá. Đặc biệt, Phiêng Phàng là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Dao Quế Lâm với bản sắc văn hóa độc đáo, thể hiện qua các sản vật địa phương đặc trưng như bánh chưng đen, bánh trôi nước...
Nắm bắt được tiềm năng này, HTX Du lịch cộng đồng Phiêng Phàng đã ra đời với sứ mệnh biến Phiêng Phàng thành một điểm đến du lịch hấp dẫn. HTX đã hướng dẫn người dân địa phương dọn dẹp, cải tạo môi trường, nhân rộng mô hình homestay và phát triển các trải nghiệm du lịch độc đáo. Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh đẹp mà còn có cơ hội thưởng thức các sản vật địa phương, khám phá rừng trúc Pù Lầu và tìm hiểu về văn hóa truyền thống của người Dao.
![]() |
Rừng trúc Pù Lầu là không gian thu hút khách du lịch của thôn. |
Một trong những trải nghiệm độc đáo mà khi khách du lịch đến đây là còn được HTX Yến Dương và HTX Du lịch cộng đồng Phiêng Phàng tổ chức trải nghiệm thu hái lúa nếp Tài hữu cơ. Với không gian mở của những thửa ruộng bậc thang, các HTX khéo léo sắp đặt những tiểu cảnh để du khách nhìn ngắm thiên nhiên và "check-in", tạo nên những kỷ niệm khó quên. Mô hình này không chỉ giúp du khách hiểu hơn về quy trình sản xuất nông nghiệp mà còn góp phần quảng bá hình ảnh tươi đẹp của Phiêng Phàng.
Một điều đáng nói ở đây là trong quá trình phát triển kinh tế tập thể, vai trò của phụ nữ và thanh niên Phiêng Phàng ngày càng được khẳng định. Họ được trực tiếp tham gia các hoạt động sản xuất của HTX, từ khâu canh tác, chế biến đến tiếp thị sản phẩm và đón tiếp du khách. Điều này không chỉ giúp nâng cao thu nhập mà còn tạo cơ hội cho họ học hỏi, phát triển kỹ năng và đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của cộng đồng.
Tương lai rộng mở của Phiêng Phàng
Có thể thấy, sự phát triển của du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp không chỉ giúp nâng cao đời sống vật chất của bà con trong thôn mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Những khu ruộng bậc thang không chỉ còn là nơi sản xuất ra hạt thóc, quả bí đơn thuần mà đã trở thành yếu tố quan trọng thu hút du khách, đem lại giá trị cao hơn cho người Dao trên đỉnh Pù Lầu. Sự kết hợp hài hòa giữa khai thác tiềm năng tự nhiên, phát triển kinh tế đa dạng và bảo tồn bản sắc văn hóa đã tạo nên một Phiêng Phàng đầy sức sống và hy vọng.
Từ một thôn nghèo khó, Phiêng Phàng đã vươn mình mạnh mẽ, trở thành một điển hình về giảm nghèo bền vững nhờ phát triển kinh tế tập thể dựa trên thế mạnh địa phương. Mô hình HTX đa ngành nghề, từ nông nghiệp, thủy sản đến du lịch, đã chứng minh tính hiệu quả và tiềm năng to lớn.
Với những thành công đã đạt được, Phiêng Phàng đang mở ra một tương lai tươi sáng hơn bao giờ hết. Sự đồng lòng của người dân, sự hỗ trợ của chính quyền và tinh thần đổi mới, sáng tạo trong cách làm kinh tế sẽ tiếp tục là động lực để Phiêng Phàng vươn lên, khẳng định vị thế của mình trên bản đồ du lịch và kinh tế Bắc Kạn. Câu chuyện của Phiêng Phàng là minh chứng rõ nét cho thấy, khi biết cách khai thác tiềm năng sẵn có và liên kết sức mạnh cộng đồng, bất kỳ vùng đất khó khăn nào cũng có thể tạo nên kỳ tích.
Mặc dù chưa có số liệu thống kê chi tiết riêng cho Phiêng Phàng, nhưng những chuyển biến tích cực trong đời sống của bà con, cùng với thành quả chung của tỉnh Bắc Kạn trong công tác giảm nghèo (tỷ lệ hộ nghèo đa chiều toàn tỉnh giảm từ 21,95% xuống 19,46% vào cuối năm 2024, và huyện Ba Bể giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều từ 2% đến 2,5% cuối năm 2024) cho thấy Phiêng Phàng đã góp phần không nhỏ vào bức tranh giảm nghèo chung, từng bước hiện thực hóa giấc mơ về một cuộc sống ấm no, thịnh vượng trên đỉnh Pù Lầu.
Tùng Lâm