Dưới sự dẫn dắt của các HTX nông nghiệp năng động và sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam, phong trào chuyển đổi cơ cấu cây trồng ở Ninh Bình đã và đang mở ra hướng đi bền vững, giúp hàng nghìn hộ nông dân thoát nghèo, từng bước làm giàu ngay trên chính đồng đất quê hương.
Bí đỏ hồ lô vươn ra thế giới
Tại xã Phú Sơn, huyện Nho Quan – vùng bán sơn địa nhiều năm canh tác lúa kém hiệu quả, những luống bí đỏ hồ lô giờ đây xanh tốt, trĩu quả, là thành quả từ tư duy đổi mới trong sản xuất nông nghiệp.
Ông Nguyễn Văn Long, đại diện HTX Nông nghiệp Phú Sơn, nhớ lại: “Cuối năm 2023, chúng tôi mạnh dạn đưa giống bí hồ lô về trồng thử nghiệm trên 12 ha tại xứ Đồng Trung. Ban đầu cũng nhiều người nghi ngại, nhưng chỉ sau 2 vụ canh tác, loại cây này đã chứng minh được tiềm năng lớn”.
![]() |
Những cây trồng không mấy xa lạ nhưng với cách tiếp cận mới giúp nông dân, HTX ở Ninh Bình làm giàu. |
Với năng suất đạt 48–50 tấn/ha, tổng sản lượng đạt gần 600 tấn/vụ, bình quân mỗi vụ mang lại hàng tỷ đồng cho HTX. Trừ chi phí, lợi nhuận đạt vài trăm triệu đồng, cao gấp 3,5 lần so với trồng lúa truyền thống.
Đặc biệt, sản phẩm không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu thành công sang thị trường Hàn Quốc, mở ra triển vọng lớn cho việc nâng tầm nông sản địa phương.
HTX Phú Sơn không dừng lại ở việc canh tác. Khoảng 50% khâu sản xuất đã được cơ giới hóa: xử lý đất bằng máy cày, tưới tiêu tự động, vận chuyển bằng xe chuyên dụng…
Nhờ đó, năng suất lao động tăng, giảm đáng kể chi phí nhân công. Điều này không chỉ giúp HTX phát triển bền vững mà còn tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng chục thành viên và lao động thời vụ.
Cùng với Phú Sơn, xã Thạch Bình cũng đang mở rộng diện tích trồng bí hồ lô lên gần 8 ha. Đại diện UBND xã, cho biết: “Hiệu quả kinh tế của cây bí vượt trội so với mọi loại cây trồng từng có ở địa phương. Đây sẽ là cây chủ lực mới để phát triển vùng nguyên liệu xuất khẩu”.
Cây truyền thống, cách làm hiện đại
Tương tự, ở thành phố Tam Điệp, cây sắn dây - vốn là loại cây truyền thống, nay đang được “hồi sinh” theo hướng hiện đại nhờ vào sự góp sức của HTX sản xuất tiêu thụ tinh bột sắn dây an toàn Đông Sơn, xã Đông Sơn.
HTX Đông Sơn được thành lập năm 2018 từ sự liên kết của 14 hộ nông dân, đến nay đã thu hút hàng chục hộ tham gia, canh tác khoảng 15 ha sắn dây.
Ông Vũ Tuấn Hoan, Giám đốc HTX cho biết: “Trước kia, bà con bán củ tươi cho thương lái, giá bấp bênh. Từ khi vào HTX, chúng tôi tổ chức lại sản xuất, đầu tư máy móc hiện đại chế biến tinh bột sắn dây, giảm xuất bán thô, tăng giá trị”.
Đặc biệt, các thành viên HTX đều cam kết sản xuất hữu cơ, không sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu hay thuốc kích thích. Sản phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của TP. Tam Điệp, được dán tem truy xuất nguồn gốc, nhãn mác rõ ràng, góp phần nâng cao uy tín trên thị trường.
Ông Lê Thành Trung, một hộ thành viên HTX Đông Sơn, chia sẻ: “Gia đình tôi có 5.000 m² trồng sắn dây, mỗi năm thu nhập gần 100 triệu đồng. Nhờ có HTX, từ trồng đến chế biến đều có sự hỗ trợ. Trước kia bán lỗ vì giá thấp, giờ chế biến rồi đóng gói, sản phẩm bán chạy hơn, thu nhập ổn định”.
Việc đầu tư máy nghiền, máy lọc, hệ thống phơi sấy khép kín không chỉ nâng chất lượng sản phẩm mà còn giải phóng sức lao động, tăng tính chuyên nghiệp, từ đó từng bước biến một loại cây dân dã thành sản phẩm hàng hóa có giá trị.
![]() |
Ứng dụng khoa học kỹ thuật là chìa khóa giúp nông dân, HTX ở Ninh Bình nâng cao hiệu quả sản xuất. |
Cây bí hồ lô và sắn dây chỉ là hai trong số hàng chục mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng hàng hóa mà tỉnh Ninh Bình đang triển khai.
Với đặc điểm địa hình đa dạng, từ vùng chiêm trũng đến bán sơn địa, việc xác định cây trồng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng từng vùng đã giúp người dân thoát khỏi lối sản xuất manh mún, kém hiệu quả.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp Ninh Bình, đến nay đã có trên 34% diện tích sản xuất ứng dụng tưới tiết kiệm nước; hơn 10% sản phẩm nông nghiệp đạt chuẩn VietGAP hoặc tương đương. Nhiều vùng sản xuất tập trung quy mô lớn đã hình thành như vùng trồng lúa hữu cơ tại Yên Khánh, Kim Sơn; vùng trồng na trái vụ ở Nho Quan...
Đặc biệt, hệ thống các HTX đang đóng vai trò trụ cột trong quá trình chuyển đổi cơ cấu sản xuất ở Ninh Bình. Không chỉ giúp tổ chức lại sản xuất, hỗ trợ đầu vào – đầu ra, HTX còn là cầu nối đưa khoa học kỹ thuật đến với nông dân, từng bước chuyên nghiệp hóa sản xuất nông nghiệp. Nhờ có HTX, hàng trăm lao động nông thôn – đặc biệt là phụ nữ, người lớn tuổi – có thêm việc làm, thu nhập ổn định ngay tại quê nhà.
Kỳ vọng từ những cánh đồng đổi mới
Chuyển đổi cây trồng và phát triển HTX không chỉ mang lại lợi nhuận cao hơn, mà còn tác động rõ rệt đến đời sống của người dân nông thôn.
Tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh Ninh Bình giảm xuống còn 1,4%, giảm mạnh so với mức 3,5% vào năm 2020. Riêng các huyện miền núi như Nho Quan, tỷ lệ hộ nghèo từ mức gần 7% đã giảm còn dưới 3% nhờ hàng loạt mô hình trồng cây hàng hóa được triển khai có hiệu quả.
Thành công của các mô hình chuyển đổi cây trồng tại Ninh Bình có đóng góp không nhỏ của Liên minh HTX Việt Nam. Thông qua các chương trình hỗ trợ vốn vay, đào tạo kỹ thuật, xúc tiến thương mại và kết nối tiêu thụ sản phẩm, Liên minh đã giúp hàng loạt HTX trên địa bàn phát triển ổn định, mở rộng quy mô, nâng cao giá trị sản phẩm.
HTX Phú Sơn và HTX Đông Sơn là hai trong số hàng chục HTX tại Ninh Bình từng được thụ hưởng các chương trình hỗ trợ máy móc chế biến, chứng nhận VietGAP, xúc tiến tiêu thụ tại hội chợ trong nước và quốc tế. Từ những hỗ trợ ban đầu, các HTX đã phát triển độc lập, có khả năng liên kết bền vững với doanh nghiệp và mở rộng thị trường.
Theo đại diện Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình, trong thời gian tới, đơn vị sẽ tiếp tục phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, nhân rộng mô hình cây trồng hiệu quả, đặc biệt tập trung vào xây dựng chuỗi giá trị khép kín, hỗ trợ HTX xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc và thương mại điện tử để mở rộng thị trường.
Từ những luống bí đỏ ở Phú Sơn đến ruộng sắn dây ở Đông Sơn, chuyển đổi cây trồng không chỉ đơn thuần là thay đổi giống cây, mà là chuyển đổi cả tư duy sản xuất – từ manh mún sang liên kết, từ truyền thống sang hiện đại.
Sự đồng hành của các HTX và sự hỗ trợ tích cực từ Liên minh HTX Việt Nam, Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình chính là nền tảng vững chắc để Ninh Bình tiếp tục khơi dậy tiềm năng đất đai, tạo việc làm, tăng thu nhập cho nông dân.
Trong hành trình xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, bền vững, những mô hình này không chỉ là điểm sáng của tỉnh, mà còn là hình mẫu cho nhiều địa phương khác học hỏi và làm theo.
An Chi