Thái Nguyên sở hữu những điều kiện tự nhiên lý tưởng cho cây chè phát triển. Khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ, nguồn nước tinh khiết từ các khe suối đã tạo nên những vùng chè trứ danh như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài… Trải qua bao thế hệ, người dân và các HTX ở Thái Nguyên đã tích lũy được những kinh nghiệm canh tác quý báu, tạo ra những sản phẩm chè mang hương vị đặc trưng, làm say lòng bao người.
Bước ngoặt kinh tế tập thể
Những năm gần đây, sự thay đổi tư duy và nhận thức về vai trò của liên kết trong sản xuất nông nghiệp đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng cho ngành chè Thái Nguyên. Sự ra đời và ngày càng lớn mạnh của các HTX đã thổi một luồng gió mới vào những vùng quê trồng chè, mang đến những cơ hội phát triển bền vững và hiệu quả hơn.
Tiêu biểu như HTX Chè La Bằng (huyện Đại Từ) là một minh chứng điển hình cho sức mạnh của sự hợp tác. Nằm ở một vùng đất có truyền thống trồng chè lâu đời, trước đây, các hộ nông dân ở La Bằng chủ yếu canh tác theo phương pháp truyền thống, sản lượng và chất lượng không ổn định, thu nhập thấp. Họ thường xuyên phải đối mặt với tình trạng bị ép giá từ thương lái, cuộc sống bấp bênh.
Khi HTX Chè La Bằng được thành lập, một chương mới đã mở ra cho người trồng chè nơi đây. Với sự đồng lòng và quyết tâm của các thành viên, HTX đã từng bước xây dựng quy trình sản xuất chè an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn tạo dựng được niềm tin với người tiêu dùng.
 |
|
HTX La Bằng tiên phong sản xuất chè theo chuỗi giá trị. |
HTX đã mạnh dạn đầu tư vào hệ thống máy móc chế biến hiện đại, từ khâu hái, vò, sấy đến đóng gói, đảm bảo sản phẩm chè luôn đạt chất lượng tốt nhất. Đồng thời, HTX cũng chú trọng xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm thông qua các hội chợ, triển lãm và kênh phân phối đa dạng. Nhờ đó, chè La Bằng ngày càng được biết đến rộng rãi và có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.
Theo Ban giám đốc HTX, trước đây, nhiều gia đình trồng chè ở La Bằng thường làm theo kinh nghiệm truyền thống, năng suất thấp, giá cả bấp bênh. Từ khi vào HTX, các hộ thành viên được các cán bộ hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, bón phân đúng cách, nhờ đó mà năng suất tăng lên đáng kể. HTX còn lo đầu ra cho sản phẩm, giá bán ổn định hơn nhiều. Nhờ cây chè mà nhiều gia đình đã xây được nhà cửa khang trang, mua sắm được nhiều tiện nghi sinh hoạt, con cái cũng có điều kiện học hành tốt hơn.
Điều này cho thấy, rất nhiều thành viên của HTX Chè La Bằng đã có những thay đổi tích cực trong cuộc sống nhờ sự phát triển của HTX. Họ không chỉ có thu nhập ổn định hơn mà còn được nâng cao kiến thức, kỹ năng sản xuất, tự tin hơn vào tương lai của nghề trồng chè.
Một mô hình HTX thành công khác, góp phần làm rạng danh thương hiệu chè Thái Nguyên là HTX Chè Tân Cương Xanh tại thành phố Thái Nguyên. Vùng đất Tân Cương từ lâu đã nổi tiếng với những đồi chè xanh mướt và sản phẩm chè có hương vị đặc biệt. Tuy nhiên, để nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của chè Tân Cương, việc liên kết và xây dựng thương hiệu mạnh là vô cùng cần thiết.
HTX Chè Tân Cương Xanh đã đi đúng hướng khi tập trung vào sản xuất các sản phẩm chè đặc sản, chất lượng cao, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường. Đặc biệt, HTX đã tích cực tham gia chương trình OCOP (Mỗi xã một sản phẩm) và đạt được nhiều chứng nhận quan trọng cho các sản phẩm chè của mình.
Việc đạt tiêu chuẩn OCOP không chỉ giúp sản phẩm chè của HTX nâng cao giá trị thương hiệu mà còn mở ra nhiều cơ hội tiếp cận thị trường tiềm năng, từ các cửa hàng đặc sản, siêu thị đến các kênh thương mại điện tử. Nhờ đó, sản phẩm chè Tân Cương Xanh không chỉ được người tiêu dùng trong nước tin tưởng lựa chọn mà còn từng bước khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.
Nhiều thành viên cho rằng tham gia HTX là một quyết định đúng đắn. Vì qua đây, họ được hỗ trợ về kỹ thuật canh tác theo hướng hữu cơ, đảm bảo an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. HTX cũng giúp mọi người quảng bá sản phẩm, tìm kiếm khách hàng. Nhờ đó, giá bán chè của các hộ thành viên cao hơn trước rất nhiều, thu nhập ổn định hơn, cuộc sống cũng thoải mái hơn.
Lan tỏa hiệu quả kinh tế
Sự thành công của HTX Chè La Bằng, HTX Chè Tân Cương Xanh và nhiều HTX khác trên khắp tỉnh Thái Nguyên đã cho thấy rõ vai trò không thể phủ nhận của kinh tế tập thể trong việc phát triển bền vững ngành chè. Các HTX không chỉ giúp người nông dân tăng thu nhập, cải thiện đời sống vật chất mà còn góp phần nâng cao trình độ canh tác, bảo vệ môi trường, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất chè.
Thông qua các hoạt động của HTX, người nông dân được tiếp cận với những tiến bộ khoa học kỹ thuật mới, được đào tạo về kỹ năng quản lý, marketing, xây dựng thương hiệu. Họ trở nên chủ động hơn trong sản xuất và kinh doanh, không còn phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái. Sự gắn kết cộng đồng trong HTX cũng tạo ra một môi trường làm việc đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau, cùng nhau vượt qua khó khăn và hướng tới sự phát triển chung.
 |
|
Thu nhập của nhiều người dân được nâng cao nhờ tham gia các HTX. |
Bên cạnh những lợi ích kinh tế trực tiếp, sự phát triển của nghề trồng chè thông qua các HTX còn mang lại những hiệu quả xã hội sâu rộng. Nhiều vùng quê nghèo khó đã thay da đổi thịt, cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng, đời sống văn hóa tinh thần của người dân được nâng cao. Con cái của những gia đình trồng chè có điều kiện học hành tốt hơn, mở ra những cơ hội tương lai tươi sáng hơn.
Theo thống kê, đến 2024, Thái Nguyên đã có 194 HTX, doanh nghiệp, hộ dân, cơ sở đăng ký và được cấp giấy chứng nhận sử dụng nhãn hiệu tập thể "Chè Thái Nguyên". Đây là một con số đáng chú ý, cho thấy sự tham gia tích cực của các tổ chức kinh tế tập thể vào việc xây dựng thương hiệu chè của tỉnh. Riêng huyện Võ Nhai có 1 HTX chè và 2 làng nghề chè đã được cấp giấy chứng nhận sử dụng nhãn hiệu tập thể “Chè Thái Nguyên”.
Đặc biệt, các HTX được đánh giá có vai trò quan trọng trong phát triển ngành chè Thái Nguyên, góp phần đưa sản lượng chè búp tươi toàn tỉnh đạt trên 267.500 tấn/năm trên diện tích gần 22.500 ha.
Cùng với đó, có những HTX trồng và chế biến chè theo chuỗi giá trị hàng hóa như HTX chè Hảo Đạt, HTX Trà Sơn Dung và một HTX trồng chè VietGAP đạt doanh thu 10 tỷ đồng/năm, cho thấy tiềm năng kinh tế của việc đầu tư vào sản xuất chè một cách bài bản.
Theo tính toán của ngành nông nghiệp, doanh thu bình quân từ cây chè đạt từ 420 -550 triệu đồng/ha/năm, cao hơn nhiều so với các loại cây trồng lâu năm khác. Đặc biệt, ở các vùng chè đặc sản như Tân Cương, giá trị sản phẩm có thể cao hơn nhiều lần.
Phát triển "vàng xanh" bền vững
Ngành chè đang thu hút sự tham gia của khoảng 95.000 hộ nông dân, tương đương khoảng trên 40% tổng số hộ gia đình tại khu vực nông thôn của tỉnh.
Nghề trồng và chế biến chè tạo ra việc làm ổn định cho người dân địa phương, từ khâu trồng, chăm sóc, thu hái đến chế biến và tiêu thụ. Từ đó, thu nhập bình quân của người lao động trong ngành chè thường cao hơn so với các hoạt động nông nghiệp khác, giúp cải thiện đời sống người dân.
Trong nhiều năm nay, chè vẫn được xem là cây "xóa đói giảm nghèo" và làm giàu của nông dân Thái Nguyên. Nhiều hộ gia đình đã vươn lên thoát nghèo và có cuộc sống ổn định nhờ trồng chè. Còn các HTX sản xuất chè đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết sản xuất, nâng cao giá trị sản phẩm và đảm bảo đầu ra ổn định cho người nông dân, góp phần giảm nghèo bền vững.
Để tiếp tục nâng cao giá trị ngành chè và tăng thu nhập cho người dân từ ngành nghề này, các doanh nghiệp và HTX trên địa bàn tỉnh ngày càng chú trọng ứng dụng công nghệ số trong canh tác và quản lý chuỗi giá trị chè, nâng cao năng suất và chất lượng.
Nhiều HTX và hộ nông dân đã chuyển sang sản xuất chè theo các tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, nâng cao giá trị sản phẩm và đáp ứng nhu cầu thị trường.
Tỉnh Thái Nguyên nói chung, Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên nói riêng đã không ngừng liên kết chặt chẽ với Liên minh HTX Việt Nam trong việc hỗ trợ các HTX ngành chè tập huấn, đào tạo về ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, xây dựng và phát triển thương hiệu "Chè Thái Nguyên" được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, từ đó giúp nâng cao giá trị sản phẩm trên thị trường trong nước và quốc tế.
Không ít HTX thông qua Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư (Liên minh HTX Việt Nam) đã tham gia các hội chợ quảng bá hàng hóa hàng năm, mở ra cơ hội tiếp cận khách hàng và đối tác tiềm năng.
Bên cạnh đó, các HTX ở những vùng chè đẹp, có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm cũng được hỗ trợ đầu tư vào mảng này, từ đó tăng thêm thu nhập cho người dân địa phương và gia tăng giá trị cho ngành chè.
Minh Nhương