Từ những gốc chè cổ thụ trên đỉnh núi đến nghề dâu tằm dưới thung lũng, mọi tiềm năng đều được đánh thức. Sự hồi sinh của các nghề truyền thống không chỉ là "cứu cánh" sinh kế mà còn là niềm tự hào văn hóa của người dân nơi đây.
Chè Tiến Vua và ước mơ làm giàu
Xã An Toàn, huyện An Lão hiện là nơi sở hữu quần thể chè Tiến Vua cổ thụ quý hiếm, được đánh giá là nguồn tài nguyên đặc biệt của địa phương. Khu vực này nằm ở độ cao trung bình từ 800–900m so với mực nước biển, có khí hậu mát mẻ quanh năm – điều kiện lý tưởng để cây chè phát triển tự nhiên. Hầu hết các cây chè ở đây đã phát triển thành thân gỗ, có độ cao trung bình 9m.
Theo thống kê, hiện toàn vùng có 6.117 cây chè Tiến Vua sinh trưởng tự nhiên, trong đó 906 cây cổ thụ thuộc sự quản lý của Ban quản lý rừng đặc dụng An Toàn, còn lại 5.211 cây phân bố rải rác tại các nương rẫy của người dân. Từ cuối tháng 8/2023, UBND huyện An Lão đã chủ động đề xuất với UBND tỉnh cho phép quy hoạch vùng bảo tồn và phát triển cây chè Tiến Vua, đồng thời triển khai thí điểm sản xuất sản phẩm chè từ nguồn nguyên liệu quý này. Bước đầu, khoảng 300 cây chè đã được chọn để khai thác thử nghiệm, thu được những kết quả tích cực.
Trà Tiến Vua An Toàn được xác định là sản phẩm đặc trưng mang tính bản địa cao, giàu tiềm năng phát triển. Trong nhiều năm qua, huyện An Lão đã triển khai nhiều giải pháp bảo tồn nguồn gen, xây dựng vùng nguyên liệu, đồng thời hỗ trợ chế biến, phát triển thương hiệu sản phẩm. Trong chuỗi nỗ lực này, HTX Chè Tiến Vua đóng vai trò then chốt.
HTX Chè Tiến Vua là đơn vị chuyên sản xuất và cung cấp các dòng sản phẩm trà sạch chất lượng cao, được sản xuất theo quy trình truyền thống kết hợp kỹ thuật hiện đại, nhằm bảo đảm hương vị đặc trưng, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. Với phương châm “Chất lượng là danh dự,” HTX không ngừng đầu tư công nghệ, mở rộng vùng nguyên liệu và nâng cao năng lực sản xuất để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
![]() |
Người dân tích cực trồng mới và khai thác hiệu quả cây Chè Tiến Vua ( ảnh: Báo Bình Định). |
Hiện nay, HTX có hơn 25 thành viên là các hộ gia đình tham gia liên kết sản xuất nông nghiệp. Ngoài việc phát triển các sản phẩm trà chủ lực gồm Hồng Trà, Bạch Trà và Trà Pacha (đã được UBND huyện An Lão xây dựng nhãn hiệu tập thể), HTX còn thực hiện nhiều mô hình canh tác khác. Trong đó, 3 mô hình tiêu biểu được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Định chọn làm thí điểm là mô hình nuôi chim Trĩ, trồng súp lơ vàng và cây dược liệu. Ngoài ra, HTX cũng đang trồng và thu hoạch các loại rau, hoa phục vụ làm dược liệu như tía tô, bắp cải, rau dớn, hoa cúc, góp phần đa dạng hóa sản phẩm, tăng thu nhập cho người dân.
Sản phẩm trà Tiến Vua của HTX không chỉ được tiêu thụ mạnh trong tỉnh mà còn từng bước mở rộng thị trường ra ngoài tỉnh và hướng tới xuất khẩu. Hiện có hơn 20 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất và kinh doanh tham gia liên kết tiêu thụ sản phẩm với HTX, tạo nên chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến thị trường.
HTX cũng được Sở Công Thương tỉnh chọn làm điểm kết nối tiêu thụ sản phẩm. Điểm kết nối (tại HTX) không chỉ là nơi giới thiệu, trưng bày, quảng bá sản phẩm đặc sản vùng cao mà còn cung cấp các mặt hàng thiết yếu, vật tư nông nghiệp và dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật cho người dân. Đây cũng là mắt xích quan trọng trong việc xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp tại địa phương, giúp đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế một cách ổn định.
Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, HTX Chè Tiến Vua không chỉ góp phần bảo tồn nguồn gen chè cổ thụ quý hiếm, mà còn từng bước khẳng định vai trò đầu tàu trong phát triển kinh tế nông nghiệp vùng cao.
Nghề xưa hồi sinh, làng nghèo chuyển mình
Song song với các chương trình, dự án hỗ trợ sinh kế và phát triển sản xuất, huyện An Lão đặc biệt chú trọng việc khôi phục và phát triển các nghề truyền thống tại địa phương như một giải pháp căn cơ nhằm tạo sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân, nhất là lao động lớn tuổi và phụ nữ nông thôn. Đây không chỉ là hướng đi hiệu quả trong công tác giảm nghèo mà còn góp phần gìn giữ nét văn hóa bản địa, thúc đẩy kinh tế nông thôn bền vững.
Hiện nay, nhiều hộ dân tại An Lão vẫn duy trì tốt các nghề truyền thống như trồng dâu nuôi tằm, đan lát, mộc, làm bánh tráng mì, bún khô, nấu rượu cần… Không chỉ là những hoạt động sản xuất quen thuộc gắn với đời sống người dân vùng cao, các nghề này còn mang lại thu nhập ổn định, tạo thêm việc làm tại chỗ cho hàng trăm lao động, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.
Tiêu biểu trong số đó là nghề trồng dâu nuôi tằm đang phát triển mạnh tại các thôn Vạn Khánh, Vạn Long, Vạn Xuân... thuộc xã An Hòa. Toàn xã có hơn 60 hộ dân gắn bó với nghề, canh tác gần 46 ha ruộng dâu. Nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, các hộ đã chủ động liên kết thành lập 1 HTX, 1 chi hội nghề nghiệp và 2 tổ hợp tác trồng dâu nuôi tằm. Từ năm 2024 đến nay, người dân trong xã đã nuôi trên 200 vòng tằm, thu về doanh thu gần 10 tỷ đồng – một con số ấn tượng đối với một huyện miền núi còn nhiều khó khăn như An Lão.
![]() |
Phát triển nghề truyền thống đem lại thu nhập ổn định cho người dân. |
HTX Dâu tằm tơ - Thương mại tổng hợp An Lão, có trụ sở đặt tại thôn Vạn Khánh, xã An Hòa, chính thức đi vào hoạt động từ vụ Đông Xuân 2019 – 2020, với vốn điều lệ 4,4 tỷ đồng. Đây là đơn vị được UBND huyện An Lão cấp phép kinh doanh chuyên về lĩnh vực dâu tằm tơ và kinh doanh tổng hợp. HTX cung ứng đa dạng các dịch vụ, từ cung cấp giống cây dâu tằm, giống tằm, kén tằm đến vật tư, máy móc phục vụ ngành trồng dâu, nuôi tằm và nông – lâm nghiệp nói chung.
Không dừng lại ở việc tổ chức sản xuất, HTX còn tích cực liên kết với các tổ chức, cá nhân để xây dựng thương hiệu sản phẩm đặc trưng vùng miền, từng bước hình thành chuỗi giá trị sản phẩm bền vững. Đồng thời, HTX đóng vai trò đầu mối hỗ trợ bà con nông dân liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, tạo điều kiện thuận lợi để người dân yên tâm gắn bó với nghề.
Nhận thấy tiềm năng và hiệu quả kinh tế rõ rệt từ nghề trồng dâu nuôi tằm, huyện An Lão đã chủ động đẩy mạnh công tác phục hồi và mở rộng vùng nguyên liệu. Những năm gần đây, huyện đã đầu tư nhiều công sức và kinh phí để trồng mới 35 ha dâu năng suất cao tại xã An Hòa, đồng thời mở rộng thêm 7 ha tại xã An Tân. Nhờ đó, hiện có hơn 200 hộ dân tham gia trồng dâu nuôi tằm, tạo nên vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, mang lại hiệu quả kinh tế rõ nét.
Không chỉ riêng nghề trồng dâu nuôi tằm, các nghề truyền thống khác tại An Lão như làm mộc, đan đát, làm bánh tráng, bún khô, nấu rượu cần… cũng đang từng bước được khôi phục và phát triển theo hướng gắn với nhu cầu thị trường. Nhiều hộ đã mạnh dạn đầu tư cải tiến kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo dựng thương hiệu riêng và từng bước đưa sản phẩm truyền thống vươn ra thị trường rộng lớn hơn.
Mục tiêu giảm nghèo nhanh và bền vững
Từ việc gìn giữ và phát triển nghề truyền thống, người dân An Lão không chỉ cải thiện đời sống mà còn phát huy được tinh thần đoàn kết cộng đồng, ý thức chủ động sản xuất, nâng cao giá trị lao động và bảo tồn những giá trị văn hóa lâu đời. Đây là nền tảng quan trọng giúp địa phương từng bước thoát nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội một cách hài hòa, hiệu quả.
Huyện An Lão đề ra chỉ tiêu tỷ lệ nghèo đa chiều cuối năm 2025 còn 8,93%, giảm 5% so với năm 2024, với 487 hộ thoát nghèo, cận nghèo. Để đạt mục tiêu đề ra, UBND huyện An Lão đã chỉ đạo cho các phòng, ban chuyên môn của huyện phối hợp với các địa phương thực hiện tốt công tác điều tra, rà soát, phân loại hộ nghèo để có giải pháp hỗ trợ phù hợp; triển khai hiệu quả hoạt động hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, khơi dậy ý chí tự lực, vượt khó vươn lên thoát nghèo của người dân, tạo điều kiện để hộ nghèo tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi đầu tư phát triển sản xuất, tránh tái nghèo...
Từ việc hồi sinh nghề chè, đánh thức nghề trồng dâu nuôi tằm..., các HTX trở thành mắt xích quan trọng giúp người dân An Lão phát triển kinh tế. Đồng hành cùng các HTX là ban ngành các cấp ở trung ương và địa phương, trong đó nổi bật là các đơn vị của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh. Thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, đào tạo, kết nối thị trường và hỗ trợ tiếp cận công nghệ, hệ thống Liên minh HTX Việt Nam đã góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho các HTX. Đơn cử, Hội chợ xúc tiến thương mại khu vực miền Trung – Tây Nguyên năm 2024 tổ chức tại TP Quy Nhơn do Liên minh HTX Việt Nam tổ chức không chỉ là dịp quảng bá sản phẩm đặc trưng của các HTX trong và ngoài tỉnh, mà còn là cầu nối giúp các HTX Bình Định tìm kiếm đối tác, mở rộng thị trường, ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm. Bên cạnh đó, các chương trình đào tạo chuyên sâu do Liên minh HTX tổ chức đã góp phần nâng cao năng lực quản trị, điều hành HTX, từ đó thúc đẩy chuyển đổi mô hình sản xuất hiện đại, nâng cao giá trị gia tăng và thu nhập bền vững cho thành viên HTX tại Bình Định.
Thu Thảo