Hậu Giang có đất đai màu mỡ, nguồn nước ngọt dồi dào và khí hậu thuận lợi, tạo nên một hệ sinh thái lý tưởng cho các loại cây ăn trái đặc sản. Từ khóm (dứa) Cầu Đúc ngọt lịm, bưởi Năm Roi trứ danh, đến chanh không hạt và đặc biệt là mãng cầu xiêm, tất cả đều mang lại giá trị kinh tế cao.
Phá vỡ “lời nguyền” manh mún, nhỏ lẻ
Tuy nhiên, bức tranh kinh tế vườn của Hậu Giang nhiều năm về trước lại không mấy sáng sủa. Người dân trồng cây ăn trái nhiều nhưng thường xuyên bị mất giá thê thảm. Tính ra, nhiều hộ lỗ cả công chăm sóc nên nghèo vẫn hoàn nghèo.
Theo đánh giá của ngành nông nghiệp địa phương, mỗi hộ dân ở Hậu Giang đều có thể phát triển trồng cây ăn trái những do mỗi nhà một mảnh vườn nhỏ đã tạo ra sự phân tán, không thể hình thành vùng nguyên liệu lớn. Người nông dân đơn độc trong cuộc chơi thị trường, hoàn toàn bị động trước sự biến động của giá cả và sự ép giá của thương lái. Việc áp dụng khoa học kỹ thuật không đồng bộ, sản phẩm làm ra không đạt tiêu chuẩn chất lượng để vào các kênh phân phối hiện đại hay xuất khẩu. “Lời nguyền” manh mún, nhỏ lẻ đã níu chân người nông dân Hậu Giang trong vòng xoáy của sự bấp bênh.
Nhận diện rõ “nút thắt” này, tỉnh Hậu Giang đã xác định kinh tế tập thể, mà nòng cốt là các HTX, chính là chìa khóa để phá vỡ thế bế tắc, tái cơ cấu ngành nông nghiệp và nâng cao đời sống cho người dân.
Sự ra đời của các HTX trồng cây ăn trái kiểu mới đã thổi một luồng sinh khí mạnh mẽ vào kinh tế vườn Hậu Giang. Đây không còn là những tổ hợp tác lỏng lẻo mà là những pháp nhân kinh tế thực thụ, hoạt động chuyên nghiệp và đóng vai trò trung tâm trong chuỗi giá trị nông sản.
HTX Mãng cầu xiêm Hòa Mỹ (huyện Phụng Hiệp) là một minh chứng điển hình. Từ chỗ chỉ tập hợp các thành viên để bán quả tươi, HTX đã tiên phong trong việc xây dựng vùng trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo sản phẩm sạch và đồng đều. Bước đi đột phá nhất là khi HTX mạnh dạn đầu tư vào chế biến sâu. Thay vì bán quả tươi giá trị thấp, các thành viên đã sản xuất ra trà mãng cầu, mứt mãng cầu, rượu mãng cầu... được đóng gói bắt mắt, có thương hiệu và đạt chứng nhận OCOP 4 sao.
Khi chế biến, giá trị sản phẩm tăng lên gấp 5-7 lần so với bán tươi. Quan trọng hơn, cách làm này giúp các thành viên không còn phụ thuộc vào mùa vụ. Sản phẩm chế biến có thể bảo quản lâu, bán quanh năm. Nhờ đó, thu nhập của thành viên ổn định và cao hơn trước rất nhiều. HTX cũng ký được hợp đồng với nhiều siêu thị và đang hướng tới xuất khẩu.
![]() |
Mãng Cầu Xiêm cho giá trị kinh tế cao nhờ ứng dụng khoa học kỹ thuật và sản xuất theo HTX. |
Tương tự, HTX nông nghiệp Thạnh Phước (huyện Châu Thành) lại là câu chuyện thành công về việc chinh phục thị trường xuất khẩu từ quả chanh không hạt. HTX đã liên kết hàng trăm hộ dân, hình thành vùng nguyên liệu tập trung hơn 100 ha. Toàn bộ quy trình từ chăm sóc, thu hoạch đến đóng gói đều tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn của thị trường châu Âu. HTX đã đầu tư hệ thống truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, giúp khách hàng quốc tế có thể kiểm tra mọi thông tin về sản phẩm. Nhờ đó, những container chanh không hạt của HTX đã đều đặn lên đường sang Hà Lan, Đức, mở ra cánh cửa lớn cho nông sản Hậu Giang.
Các HTX như HTX Tân Đạt sản xuất mít, cam sành, HTX Thới Thịnh trồng xoài, HTX Phú Thành trồng cây có múi, HTX Phú Nghĩa trồng bưởi năm roi… đã giải quyết triệt để các vấn đề cố hữu trong sản xuất nông nghiệp tại địa phương. Đó là những mô hình này giúp tạo ra vùng nguyên liệu lớn, chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng thông qua chế biến và chủ động tìm kiếm, kết nối thị trường. Người nông dân giờ đây không còn đơn độc, họ đã trở thành một mắt xích quan trọng trong một chuỗi giá trị bền vững thông qua HTX.
Đòn bẩy chiến lược
Để các HTX có thể “cất cánh” mạnh mẽ như vậy, không thể không nhắc đến vai trò “bà đỡ” đầy chiến lược của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Hậu Giang. Đây là hệ thống hỗ trợ đa tầng, tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi cho kinh tế tập thể phát triển.
Ở cấp độ địa phương, Liên minh HTX tỉnh Hậu Giang hoạt động như một người bạn đồng hành sát sao. Họ là đơn vị trực tiếp tư vấn về thủ tục thành lập HTX, hỗ trợ xây dựng phương án kinh doanh, điều lệ hoạt động. Khi HTX cần vốn, Liên minh HTX tỉnh là cầu nối giúp họ tiếp cận Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX của tỉnh với lãi suất ưu đãi.
![]() |
Chanh không hạt sản xuất theo hướng hàng hóa cho giá trị kinh tế cao. |
Theo đại diện Liên minh HTX tỉnh Hậu Giang, nhiệm vụ của Liên minh HTX tỉnh là làm sao để các HTX mạnh lên từ bên trong. Do vậy, Liên minh HTX tỉnh thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn về quản trị doanh nghiệp, marketing, chuyển đổi số cho giám đốc HTX. Đồng thời, Liên minh HTX tỉnh phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành để hỗ trợ HTX xây dựng thương hiệu, đăng ký mã vùng trồng, hoàn thiện hồ sơ sản phẩm OCOP, đưa hàng hóa vào các kênh phân phối trong tỉnh.
Ở tầm vĩ mô, Liên minh HTX Việt Nam phát huy vai trò đòn bẩy chiến lược. Thông qua các chương trình quốc gia, Liên minh HTX Việt Nam vận động chính sách, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho khu vực kinh tế tập thể. Quan trọng hơn, họ là cầu nối đưa nông sản của các HTX như ở Hậu Giang đến với những “sân chơi” lớn hơn.
Liên minh HTX Việt Nam đã chủ động ký kết các thỏa thuận hợp tác với những tập đoàn bán lẻ lớn như Saigon Co.op và nhiều doanh nghiệp lớn... để tạo đầu ra ổn định cho các sản phẩm HTX đạt chuẩn. Từ đây, các diễn đàn, hội chợ xúc tiến thương mại quy mô lớn, nơi các HTX Hậu Giang có cơ hội giới thiệu sản phẩm và kết nối trực tiếp với các doanh nghiệp xuất khẩu hàng đầu. Nhờ sự bảo trợ và kết nối ở cấp quốc gia, uy tín và cơ hội thị trường của nông sản Hậu Giang được nâng lên một tầm cao mới.
Thành quả ngọt ngào
Sự cộng hưởng giữa nội lực của người dân, sự năng động của các HTX và sự hỗ trợ đa tầng của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam đã mang lại những kết quả ấn tượng. Tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện có thế mạnh về cây ăn trái như Phụng Hiệp, Châu Thành đã giảm sâu. Thu nhập bình quân của các thành viên HTX cao hơn từ 1,5 đến 2 lần so với các hộ sản xuất riêng lẻ. Hậu Giang đã có hàng chục sản phẩm OCOP từ trái cây, khẳng định thương hiệu trên thị trường.
Mô hình này không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn tạo ra sự phát triển bền vững. Việc canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP giúp bảo vệ môi trường đất, nước. Việc chế biến sâu các loại trái cây tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ, góp phần ổn định an sinh xã hội.
Trong tương lai, Hậu Giang và hệ thống Liên minh HTX Việt Nam đang hướng tới những mục tiêu cao hơn: đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý và truy xuất nguồn gốc; phát triển kinh tế tuần hoàn, tận dụng phế phụ phẩm từ trái cây để làm phân bón hữu cơ; và kết hợp nông nghiệp với du lịch sinh thái miệt vườn. Đây cũng chính là cơ hội cho các HTX trên địa bàn tỉnh phát triển.
Hành trình của Hậu Giang là một minh chứng thuyết phục rằng, khi tiềm năng được đánh thức bằng một mô hình tổ chức sản xuất đúng đắn và được tiếp sức bởi những chính sách hỗ trợ hiệu quả, thì nông nghiệp, nông dân, nông thôn hoàn toàn có thể tạo ra sự thịnh vượng bền vững, biến những miệt vườn trù phú thành những miền quê đáng sống.
Cánh Sóng