Để hiểu được sức bật của mô hình HTX, cần phải ngược về quá khứ của người nông dân Bù Gia Mập. Câu chuyện của gia đình ông Điểu K'Ráp ở thôn Bù Rên là một ví dụ điển hình. Gia đình ông có hơn 2 héc-ta đất trồng điều và hồ tiêu, những loại cây được xem là "vàng đen", "vàng trắng" của Bình Phước. Thế nhưng, dù trồng những loại cây này nhưng cái nghèo vẫn cứ đeo bám dai dẳng gia đình ông và nhiều hộ khác.
Từ liên kết nhỏ đến thay đổi lớn
Nguyên nhân là do người dân như ông K'Ráp làm ăn tự phát, cứ thấy người ta trồng gì thì mình trồng nấy, không có kỹ thuật. Phân bón, thuốc trừ sâu được người dân mua ở đại lý mà không niêm yết giá. Tới lúc thu hoạch, thương lái vào tận vườn, họ trả giá bao nhiêu , người dân bán bấy nhiêu. Và một thực trạng lặp đi lặp lại đó là năm nào được mùa thì người dân lại bị ép giá. Có năm, người dân lại bị mất trắng vì sâu bệnh, thiên tai.
Cái vòng luẩn quẩn "được mùa - mất giá", sản xuất manh mún, phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường tự do đã khóa chặt tương lai của biết bao gia đình nông dân nơi đây. Sản phẩm làm ra dù chất lượng tốt nhưng không có thương hiệu, không có đầu ra ổn định, khiến giá trị thực sự của hạt điều, hạt tiêu Bù Gia Mập chưa bao giờ được ghi nhận xứng đáng. Đó chính là bài toán nan giải mà chính quyền và người dân Bù Gia Mập quyết tâm phải tìm ra lời giải.
Giữa bối cảnh đó, sự ra đời và phát triển của các HTX được xem như một cuộc cách mạng trong tư duy sản xuất. Tiêu biểu nhất phải kể đến HTX Nông nghiệp Bù Gia Mập. Được thành lập từ sự tập hợp của những nông dân tiên phong, dám nghĩ dám làm, HTX này đã trở thành "đầu tàu" dẫn dắt sự thay đổi của người dân trong sản xuất điều.
 |
|
Cây điều ở xã Bù Gia Mập đang phát triển theo chuỗi nhờ có sự tham gia của HTX. |
Tham gia HTX, các thành viên nhận ra rằng, muốn thoát nghèo thì không thể làm ăn riêng lẻ mãi được. Thay vào đó, mọi người phải liên kết, tạo thành một sức mạnh tập thể. Khi đó, tiếng nói của người làm ra nông sản mới có trọng lượng và mới có thể quyết định được giá bán sản phẩm do chính mình làm ra.
Ngay từ khi thành lập, HTX đã xác định hai mục tiêu chiến lược: tổ chức lại sản xuất theo quy trình và chế biến sâu để nâng cao giá trị nông sản. Thay vì mua vật tư nông nghiệp riêng lẻ, HTX đứng ra làm đầu mối, ký hợp đồng trực tiếp với các công ty lớn để cung ứng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho thành viên với giá gốc, giúp giảm chi phí đầu vào từ 10-15%.
Quan trọng hơn, HTX đã mời kỹ sư nông nghiệp về tận vườn "cầm tay chỉ việc", hướng dẫn thành viên áp dụng quy trình sản xuất sạch theo tiêu chuẩn VietGAP. Những buổi tập huấn về cách tỉa cành, tạo tán cho cây điều, cách bón phân hữu cơ vi sinh, cách phòng trừ sâu bệnh tổng hợp (IPM) đã dần thay đổi tập quán canh tác lạc hậu. Năng suất và chất lượng hạt điều của các thành viên HTX nhờ đó được cải thiện rõ rệt.
Điểm đột phá lớn nhất chính là việc HTX mạnh dạn liên kết với các doanh nghiệp thu mua vào đầu vụ hàng năm, tạo nền tảng vững chắc cho người dân yên tâm sản xuất và từ đây cũng là điều kiện để HTX phát triển theo chuỗi giá trị hàng hóa.
Và từ khi tham gia HTX, không ít hộ dân đã có đời sống khá hẳn lên. Bởi HTX lo cho thành viên, hộ liên kết từ kỹ thuật đến đầu ra. Cuối vụ, các hộ thành viên không phải lo bị ép giá. Hạt điều làm ra được HTX thu mua cao hơn giá thị trường từ 5.000 - 7.000 đồng/kg, từ đó, thành viên có thêm thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Thành công của HTX Bù Gia Mập đã tạo ra một làn sóng lan tỏa mạnh mẽ. Nhận thấy lợi ích thiết thực, nhiều nông dân khác đã chủ động xin tham gia HTX hoặc tự thành lập các tổ nhóm hoạt động ở các lĩnh vực khác nhau.
Điển hình như tổ trồng cây ăn trái Đăk Á (thôn Đăk Á), tập trung vào các loại cây có múi và sầu riêng. Nắm bắt nhu cầu thị trường, tổ này đã định hướng người dân chuyển đổi một phần diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng sầu riêng, bưởi da xanh. Tổ cũng cũng đứng ra hỗ trợ người dân về kỹ thuật để phục vụ mục tiêu liên kết với các đơn vị thu mua.
Việc đa dạng hóa các mô hình sản xuất kinh doanh không chỉ giúp phát huy thế mạnh của từng loại cây trồng mà còn giúp nông dân giảm thiểu rủi ro khi thị trường có biến động, tạo ra một cơ cấu nông nghiệp bền vững hơn cho toàn xã.
"Kiến trúc sư" cho HTX
Để có được những "trái ngọt" hôm nay, không thể không nhắc đến vai trò đồng hành, hỗ trợ của Liên minh HTX tỉnh Bình Phước. Nếu các HTX là những "viên gạch" thì Liên minh HTX tỉnh chính là "người kiến trúc sư", là "chất kết dính" quan trọng.
Liên minh HTX tỉnh đã cử cán bộ về tận nơi, tư vấn cho bà con về Luật HTX năm 2023, hướng dẫn HTX Bù Gia Mập xây dựng điều lệ, phương án sản xuất kinh doanh, hỗ trợ hoàn thiện các thủ tục thành lập một cách nhanh chóng, bài bản.
 |
|
Người dân phát triển những cây trồng mới để nâng cao thu nhập. |
Liên minh HTX tỉnh cũng là cầu nối quan trọng giúp các HTX ở Bù Gia Mập tiếp cận được Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX của tỉnh và một số nguồn vốn vay ưu đãi để giúp HTX có thêm nguồn lực để đầu tư máy móc, nhà xưởng, mở rộng quy mô sản xuất – điều mà trước đây họ không dám mơ tới.
Đặc biệt, một số sản phẩm chủ lực của xã như điều, sầu riêng, hồ tiêu… đã có mặt ở các hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh nhờ Liên minh HTX tỉnh tích cực kết nối với các hệ thống siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch, giúp sản phẩm của người dân, HTX có đầu ra ổn định và vươn xa hơn.
Sự hỗ trợ kịp thời, đúng và trúng của Liên minh HTX tỉnh đã tiếp thêm niềm tin và sức mạnh, giúp các HTX ở Bù Gia Mập vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu, tự tin khẳng định vị thế trên thị trường. Ngay như HTX Bù Gia Mập hoạt động hiệu quả, liên kết được với nhiều doanh nghiệp và đứng ra tổ chức thu mua hạt điều của người dân một cách hiệu quả, chuyên nghiệp thông qua hợp đồng cũng một phần nhờ sự hỗ trợ này.
Thành quả và niềm tin
Sự chuyển mình của kinh tế tập thể đã mang lại những kết quả ấn tượng trong công tác giảm nghèo tại xã Bù Gia Mập. Tỷ lệ hộ nghèo của xã, đặc biệt là hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số, đã giảm đáng kể qua.
Từ chỗ tỷ lệ hộ nghèo chiếm đến trên 73%, đến cuối năm 2024, tổng số hộ nghèo của xã là 127 hộ/469 khẩu, chiếm 7,15%; cận nghèo là 80 hộ/302 khẩu, chiếm 4,5%.
Những thành quả lớn hơn cả không chỉ nằm ở những con số. Đó là sự thay đổi trong nhận thức, trong tư duy làm kinh tế của người dân. Họ đã hiểu ra sức mạnh của sự đoàn kết, giá trị của việc sản xuất có quy trình, có thương hiệu. Niềm tin vào chính sách của Đảng và Nhà nước, niềm tin vào con đường làm giàu chính đáng trên chính mảnh đất quê hương thông qua hình thức liên kết hợp tác đã được củng cố vững chắc.
Dù vẫn còn những khó khăn của một xã biên giới nhưng theo đánh giá của các ngành chức năng, những "ngọn lửa" khởi nghiệp từ mô hình HTX, các tổ nhóm sản xuất vẫn là động lực cho người dân phát triển sản xuất kinh doanh và đánh thức những giá trị kinh tế tiềm ẩn ở Bù Gia Mập.
Tùng Lâm