Đây không chỉ là câu chuyện về việc áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại mà còn là minh chứng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết, hợp tác, được hỗ trợ đắc lực từ chính sách của địa phương và Liên minh HTX tỉnh.
Lúa thông minh – đòn bẩy giảm nghèo từ ruộng đồng
Hậu Giang, một tỉnh với thế mạnh nông nghiệp, đặc biệt là lúa gạo, đã và đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ trong bức tranh giảm nghèo. Đến cuối năm 2024, những con số khả quan đã được ghi nhận. Nếu đầu năm 2024, toàn tỉnh Hậu Giang còn hơn 6.600 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ gần 3,3% thì đến cuối năm số hộ nghèo đã giảm chỉ còn hơn 2.960 hộ, chiếm tỷ lệ 1,48%.
Những thành quả này là kết tinh của nhiều yếu tố, trong đó nổi bật là việc Hậu Giang đã mạnh dạn đưa "lúa thông minh" vào thực tiễn sản xuất, với các HTX đóng vai trò tiên phong.
 |
|
Canh tác lúa thông minh mang lại nhiều giá trị cho người dân, HTX. |
Khái niệm "lúa thông minh" ở Hậu Giang không chỉ gói gọn trong việc áp dụng công nghệ cao mà còn là một phương thức canh tác tối ưu hóa tài nguyên, thân thiện với môi trường và mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội. Đó là việc ứng dụng đồng bộ cơ giới hóa từ khâu làm đất đến thu hoạch, sử dụng thiết bị bay không người lái để gieo sạ, phun thuốc, bón phân, thậm chí là ghi chép nhật ký sản xuất lúa bằng ứng dụng trên điện thoại di động để kết nối với doanh nghiệp khi cần truy xuất nguồn gốc. Đặc biệt, các mô hình canh tác lúa thông minh thường áp dụng kỹ thuật tưới ướt – khô xen kẽ, giúp giảm lượng nước tưới, hạn chế phát thải khí methane, một trong những khí nhà kính gây biến đổi khí hậu.
Theo các báo cáo của ngành chức năng, mô hình canh tác lúa thông minh tại Hậu Giang đã mang lại lợi nhuận đáng kể, có thể đạt từ 52-65 triệu đồng/ha, một con số ấn tượng so với phương thức canh tác truyền thống.
Lợi nhuận tăng lên không chỉ do năng suất lúa được cải thiện mà còn bởi chất lượng gạo nâng cao, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe cho thị trường xuất khẩu, đặc biệt là châu Âu. Việc giảm chi phí đầu vào như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật nhờ quản lý chính xác, cùng với việc tận dụng rơm rạ để ủ phân hữu cơ hoặc làm thức ăn chăn nuôi, đã góp phần đáng kể vào việc gia tăng lợi nhuận cho nông dân.
HTX là trái tim của mô hình lúa thông minh
Chìa khóa để những lợi ích của "lúa thông minh" lan tỏa rộng khắp và bền vững chính là mô hình HTX. Hậu Giang đã xác định HTX là chủ thể chính trong việc triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”. Hiện tại, tỉnh Hậu Giang có hơn 50 HTX tham gia Đề án này, với mục tiêu triển khai 28.000 ha lúa chất lượng cao vào năm 2025.
Các HTX đóng vai trò trung tâm trong việc tập hợp các hộ nông dân nhỏ lẻ, vốn thiếu vốn, thiếu thông tin và công nghệ, để cùng nhau sản xuất theo một quy trình thống nhất. Liên hiệp HTX lúa gạo Xà No Mekong, với hơn 30 HTX thành viên, là một ví dụ điển hình cho sự liên kết mạnh mẽ này. Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Liên hiệp HTX lúa gạo Xà No Mekong, ông Nguyễn Văn Thích, người từng "cầm lái" HTX Tân Long (huyện Vị Thủy) tạo lập thương hiệu gạo sạch Vị Thủy nổi tiếng, nhấn mạnh đây là bước tiến quan trọng để tạo lập chuỗi sản xuất lúa gạo.
 |
|
Canh tác lúa thông minh được đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để sản xuất trên quy mô lớn nhưng vẫn bảo đảm chất lượng. |
Điều quan trọng là các HTX khi tham gia mô hình sản xuất lúa thông minh trên cánh đồng lớn sẽ có nhiều cơ hội hơn. Cụ thể là HTX được tham gia các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật về canh tác lúa thông minh, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), sử dụng phân bón hiệu quả, và thậm chí là hướng dẫn sử dụng các thiết bị bay không người lái. Điều này giúp nông dân nắm bắt và ứng dụng công nghệ một cách đồng bộ.
Những HTX tham gia mô hình này sẽ đứng ra mua vật tư nông nghiệp (giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật) với số lượng lớn, từ đó có được giá ưu đãi hơn cho thành viên. Việc áp dụng quy trình canh tác chuẩn, kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng hóa chất cũng giúp nâng cao chất lượng gạo, đạt chuẩn xuất khẩu sang các thị trường khó tính như châu Âu.
Đặc biệt với sự giúp đỡ của ngành chức năng từ trung ương đến địa phương, trong đó có Liên minh HTX tỉnh, các HTX đã chủ động liên kết với các doanh nghiệp thu mua, chế biến lúa gạo. Ví dụ, Liên hiệp HTX lúa gạo Xà No Mekong đã ký hợp tác liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa gạo với 6 doanh nghiệp lớn. Sự liên kết này tạo ra chuỗi giá trị khép kín, đảm bảo đầu ra ổn định cho lúa của nông dân, giảm thiểu tình trạng bị ép giá bởi thương lái, đồng thời giúp sản phẩm gạo có thương hiệu, giá trị cao hơn.
Theo đánh giá của ngành chức năng, các HTX đã và đang trở thành cầu nối giúp thành viên tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi, các chương trình hỗ trợ từ Nhà nước và các tổ chức. Bên cạnh đó, HTX cũng hỗ trợ các thủ tục pháp lý, chứng nhận chất lượng (VietGAP, GlobalGAP), truy xuất nguồn gốc, giúp sản phẩm lúa gạo có đầy đủ giấy tờ để thâm nhập thị trường chính ngạch.
Trợ lực cho HTX
Thành công của các HTX, Liên hiệp lúa thông minh tại Hậu Giang không thể thiếu sự hỗ trợ mạnh mẽ và toàn diện từ chính quyền tỉnh và Liên minh HTX Hậu Giang. Tỉnh đã ban hành nhiều Nghị quyết, chính sách thiết thực nhằm thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển.
Về chính sách hỗ trợ tài chính, Hậu Giang đã bổ sung vốn cho Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, đạt 40 tỷ đồng vào năm 2025 và dự kiến đạt 100 tỷ đồng vào năm 2030, nhằm cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho các HTX. Đặc biệt, tỉnh còn hỗ trợ lãi suất vay vốn cho các HTX, với thời gian hỗ trợ kéo dài đến hết năm 2025. Điều này giúp giảm gánh nặng tài chính, khuyến khích các HTX đầu tư vào công nghệ và mở rộng sản xuất.
Ngân sách nhà nước đầu tư 100% kinh phí xây dựng hạ tầng và 50% kinh phí mua sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh cho liên hiệp HTX. Đối với các HTX, tỉnh hỗ trợ kinh phí để đầu tư kho tạm trữ, bảo quản, sơ chế, chế biến và mua sắm máy móc, thiết bị cơ giới hóa trong sản xuất lúa. Ngoài ra, tỉnh còn hỗ trợ 100% kinh phí chứng nhận tiêu chuẩn VietGAP, truy xuất nguồn gốc, và hỗ trợ ứng dụng cơ giới hóa, chuyển đổi số trong quản lý và sản xuất kinh doanh.
Hậu Giang cũng hỗ trợ 100% kinh phí cho HTX xây dựng thương hiệu, chứng nhận nhãn hiệu và phát triển sản phẩm OCOP. Việc này giúp các HTX xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp, nâng cao giá trị sản phẩm và dễ dàng tiếp cận thị trường hơn thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại.
Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh Hậu Giang đóng vai trò cầu nối quan trọng trong việc triển khai các chính sách này đến các HTX cơ sở. Liên minh HTX tỉnh không chỉ cung cấp thông tin, tư vấn pháp lý mà còn tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực quản lý, điều hành cho cán bộ HTX. Sự đồng hành của Liên minh HTX tỉnh đã giúp các HTX nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức và hoạt động ngày càng hiệu quả.
Mô hình HTX trồng lúa thông minh tại Hậu Giang không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt, góp phần giảm nghèo bền vững mà còn hướng tới một nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường. Việc giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên và sản xuất gạo chất lượng cao, an toàn vệ sinh thực phẩm là những giá trị cốt lõi mà mô hình này mang lại. Lợi nhuận từ 52-65 triệu đồng/ha là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy con đường này là đúng đắn và khả thi.
Trong thời gian tới, Hậu Giang sẽ tiếp tục đẩy mạnh nhân rộng các mô hình HTX trồng lúa thông minh, hoàn thiện hệ thống chính sách hỗ trợ để khuyến khích nhiều nông dân tham gia hơn nữa. Mục tiêu là không chỉ duy trì mà còn nâng cao hơn nữa tỷ lệ giảm nghèo, xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu và mang lại cuộc sống ấm no cho người dân trên những cánh đồng lúa bạt ngàn của mình.
Tùng Lâm