Cây lê không phải là cây trồng xa lạ với người dân Cao Bằng. Từ lâu, nhiều loại lê địa phương đã được trồng rải rác trong các vườn nhà, mang lại nguồn thu nhập nhỏ lẻ cho bà con.
Từ khởi đầu thử nghiệm đến cây trồng trọng điểm
Tuy nhiên, giống lê bản địa thường có năng suất không ổn định, chất lượng chưa đồng đều và khó đáp ứng được yêu cầu của thị trường tiêu thụ hiện đại. Trước thực trạng đó, những năm gần đây, tỉnh Cao Bằng đã mạnh dạn đưa giống lê VH6, có nguồn gốc từ Đài Loan, vào trồng thử nghiệm tại nhiều địa phương, đặc biệt là huyện Nguyên Bình.
Lê VH6 nhanh chóng chứng minh được sự vượt trội của mình. Quả lê VH6 to tròn, vỏ căng bóng, màu xanh vàng tươi mát, thịt quả giòn ngọt, mọng nước và có hương thơm đặc trưng.
Đặc biệt, giống lê này thích nghi tốt với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của vùng cao Cao Bằng, cho năng suất ổn định và chất lượng đồng đều. Những vườn lê VH6 tại các xã như Quang Thành, Vũ Nông, Ca Thành (huyện Nguyên Bình) đã cho thu hoạch với sản lượng lớn, chất lượng cao, được thị trường đánh giá rất tốt.
Giá bán của lê VH6 cũng cao hơn hẳn so với các loại trái cây thông thường, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân. Nhiều hộ gia đình đã từ bỏ các cây trồng truyền thống kém hiệu quả để chuyển sang trồng lê VH6, và cuộc sống của họ đã có những thay đổi tích cực rõ rệt.
 |
|
Lê là cây trồng có giá trị kinh tế cao và thích hợp với thổ nhưỡng ở nhiều địa phương tại Cao Bằng. |
Sự thành công bước đầu của lê VH6 không chỉ nằm ở giá trị thương phẩm mà còn ở việc thay đổi tư duy sản xuất của người dân. Bà con đã bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến quy trình canh tác khoa học, áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng như VietGAP để nâng cao giá trị sản phẩm. Việc này không chỉ giúp sản phẩm lê của Cao Bằng dễ dàng tiếp cận các thị trường khó tính hơn mà còn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm cho người tiêu dùng.
Nhận thấy tiềm năng to lớn, chính quyền tỉnh Cao Bằng đã đưa lê VH6 vào danh mục cây trồng chủ lực, ưu tiên phát triển trong các chương trình, dự án nông nghiệp. Điều này là nền tảng vững chắc cho việc mở rộng diện tích, đầu tư công nghệ và đưa lê VH6 trở thành thương hiệu nông sản đặc trưng của Cao Bằng.
Đặc biệt ở nhiều địa phương, cây lê đang giúp người dân nâng cao thu nhập. Chẳng hạn như với năng suất quả lê thu được ở xã Quang Thành, trung bình mỗi cây lê thu được 4 - 5 kg quả, mỗi ha lê cho thu nhập hàng trăm triệu đồng. Điều này đã góp phần không nhỏ vào việc giảm 4,67% tỷ lệ hộ nghèo năm 2024 (tương đương với 6.065 hộ), đưa tỷ lệ hộ nghèo từ 24,71% ở cuối năm 2023, xuống còn 20,04% vào cuối năm 2024.
Sự cần thiết của HTX trồng lê
Để đưa cây lê VH6 từ sản xuất nhỏ lẻ sang quy mô hàng hóa lớn, việc phát triển các mô hình HTX trồng lê là một yêu cầu tất yếu và cần thiết. Nền tảng cho sự phát triển này bắt nguồn từ nhiều yếu tố thuận lợi.
Trong đó, điều đầu tiên là hiện tại, mặc dù diện tích trồng lê VH6 đang mở rộng, nhưng chủ yếu vẫn là các hộ nông dân riêng lẻ hoặc các nhóm hộ nhỏ. Việc liên kết thông qua HTX sẽ giúp tập trung diện tích sản xuất, tạo ra khối lượng hàng hóa lớn, đủ sức cung ứng cho các thị trường tiêu thụ quy mô lớn hơn, từ các siêu thị đến các chuỗi phân phối. Điều này cũng giúp quản lý chất lượng sản phẩm một cách đồng bộ và hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, HTX có thể dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi, các chương trình hỗ trợ của nhà nước và quốc tế để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, máy móc thiết bị (ví dụ: hệ thống tưới tiêu hiện đại, kho bảo quản, thiết bị phân loại, đóng gói). Đồng thời, HTX là kênh hiệu quả để chuyển giao khoa học kỹ thuật, tập huấn cho thành viên về kỹ thuật canh tác tiên tiến, phòng trừ sâu bệnh, chăm sóc cây trồng theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc GlobalGAP. Việc này giúp nâng cao năng suất, chất lượng và giảm thiểu rủi ro trong sản xuất loại cây trồng này.
 |
|
Hầu hết diện tích và chứng nhận trồng lê VietGAP, hữu cơ hiện nay là do các hộ gia đình nhỏ lẻ đứng tên. |
Khi hoạt động độc lập, dù có chứng nhận VietGAP cho diện tích lê của mình nhưng người nông dân thường yếu thế trong việc đàm phán giá cả và tìm kiếm đầu ra ổn định. HTX sẽ đại diện cho quyền lợi của các thành viên, đứng ra ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp, nhà phân phối lớn. Điều này không chỉ đảm bảo đầu ra ổn định cho bà con mà còn giúp họ bán sản phẩm với giá tốt hơn, tránh tình trạng bị ép giá. HTX cũng có thể chủ động tìm kiếm và mở rộng thị trường, tham gia các hội chợ thương mại, triển lãm nông sản để quảng bá sản phẩm lê VH6 của Cao Bằng.
Theo ngành chức năng địa phương, việc sản xuất dưới một thương hiệu chung của HTX sẽ tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng về nguồn gốc, chất lượng và độ an toàn của sản phẩm. HTX có thể đầu tư vào thiết kế bao bì, nhãn mác, tem truy xuất nguồn gốc, xây dựng câu chuyện về sản phẩm để tăng cường giá trị thương hiệu. Lê VH6 của Cao Bằng khi được gắn với một thương hiệu HTX uy tín sẽ có khả năng cạnh tranh cao hơn trên thị trường.
Bên cạnh mục tiêu kinh tế, các HTX trồng lê còn góp phần tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Điều này giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, và hạn chế các vấn nạn xã hội như tảo hôn, bỏ học, đồng thời củng cố khối đại đoàn kết trong cộng đồng.
Triển vọng phát triển HTX trồng lê
Triển vọng phát triển các mô hình HTX trồng lê trên địa bàn tỉnh Cao Bằng là rất lớn. Với sự thành công của lê VH6, đã có nhiều tín hiệu tích cực cho thấy sự quan tâm của cả người dân và chính quyền địa phương.
Về phía người dân, khi thấy được hiệu quả kinh tế rõ rệt từ cây lê VH6, ngày càng nhiều hộ có mong muốn mở rộng diện tích và áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến. Nhu cầu liên kết để giảm thiểu rủi ro và tăng cường lợi ích chung sẽ thúc đẩy họ tham gia các HTX. Các kinh nghiệm thành công từ các HTX khác trong tỉnh, như HTX miến dong Kim Mộc ở Phan Thanh với việc xây dựng thương hiệu "Đặc sản miến dong đỏ Nguyên Bình", sẽ là bài học quý giá cho các HTX trồng lê tương lai.
Về phía chính quyền, tỉnh Cao Bằng đã và đang có những chính sách ưu tiên, hỗ trợ phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, xây dựng các chuỗi giá trị và sản phẩm OCOP. Về phía Liên minh HTX Tỉnh cũng đang hướng đến cuối năm 2025, toàn tỉnh có 600 HTX, trong đó 50% số HTX phát triển theo chuỗi giá trị hàng hóa. Lê VH6 hoàn toàn có thể trở thành một sản phẩm OCOP tiềm năng của Cao Bằng và phát triển thành chuỗi giá trị bền vững dưới sự tham gia của người dân-HTX-doanh nghiệp. Các chương trình khuyến nông, các dự án hỗ trợ nông dân phát triển theo chuỗi tiếp tục tạo môi trường thuận lợi để hình thành và phát triển các mô hình HTX.
Tuy nhiên, để HTX trồng lê phát triển bền vững, các nhà chuyên môn cho rằng, ngành chức năng và Liên minh HTX tỉnh Cao Bằng cần chú trọng vào việc đào tạo đội ngũ cán bộ HTX có kiến thức về quản lý kinh tế, tài chính, marketing và kỹ thuật nông nghiệp.
Đi liền với đó là đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị. HTX không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất mà cần mở rộng sang các khâu chế biến, bảo quản, và tiêu thụ sản phẩm từ quả lê. Việc liên kết với các doanh nghiệp chế biến, các nhà phân phối lớn sẽ tạo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm lê.
Các HTX sau khi hình thành có thể nghiên cứu các sản phẩm chế biến từ lê như nước ép, mứt lê để đa dạng hóa sản phẩm bằng việc đầu tư và tìm kiếm các nguồn hỗ trợ đầu tư công nghệ bảo quản và chế biến. Bởi lê là loại trái cây có thời gian bảo quản tương đối ngắn. Việc đầu tư vào công nghệ bảo quản sau thu hoạch (kho lạnh, công nghệ khí quyển điều chỉnh) sẽ giúp kéo dài thời gian cung ứng sản phẩm ra thị trường, tránh tình trạng rớt giá vào mùa thu hoạch rộ.
Song song với đó, ngành chức năng cần đẩy mạnh hỗ trợ người dân, HTX xây dựng thương hiệu "Lê VH6 Cao Bằng" hoặc "Lê Nguyên Bình", gắn với các chỉ dẫn địa lý, tem nhãn truy xuất nguồn gốc. Tăng cường quảng bá sản phẩm trên các kênh thông tin, mạng xã hội, tham gia các hội chợ lớn trong và ngoài tỉnh để rộng đầu ra và khẳng định niềm tin với người tiêu dùng.
Với những nền tảng vững chắc và triển vọng rõ ràng, cây lê VH6 đang dần trở thành biểu tượng mới của nền nông nghiệp Cao Bằng. Nếu HTX trồng lê được phát triển mạnh mẽ sẽ là động lực then chốt, biến những vườn lê xanh mướt thành nguồn lực kinh tế mạnh mẽ, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống của bà con đồng bào dân tộc thiểu số, và đưa Cao Bằng vươn lên mạnh mẽ trên bản đồ nông sản Việt Nam.
Minh Nhương