Xã Trí Lực, huyện Thới Bình là một trong những địa phương đầu tiên ở Cà Mau tiên phong thực hiện mô hình canh tác lúa – tôm. Ít ai biết rằng, 20 năm trước, xã Trí Lực từng là vùng đất phèn mặn, sản xuất khó khăn, người dân sống lay lắt bằng cây lúa, con tôm theo lối truyền thống, năng suất thấp, thu nhập bấp bênh.
Đánh thức tiềm năng vùng ngập mặn
Ông Nguyễn Văn Hoàng (TP. Cà Mau), người có hơn 20 năm gắn bó với vùng đất này chia sẻ: “Ngày trước, đất bị nhiễm mặn nặng, trồng lúa không ăn, tôm thì nuôi theo kiểu tự phát, không có kỹ thuật, không kiểm soát được dịch bệnh. Năm nào được thì có thu nhập, không được thì nợ chồng nợ. Nhiều người phải bỏ đất, đi làm thuê làm mướn”.
![]() |
Mô hình lúa tôm mở hướng thoát nghèo, làm giàu cho người dân Cà Mau. |
Nhưng rồi mọi thứ dần thay đổi khi mô hình lúa – tôm được chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp giới thiệu, hỗ trợ người dân triển khai thí điểm từ đầu những năm 2000. Ban đầu người dân còn e dè, nhưng sau vài vụ thấy hiệu quả rõ rệt, nhiều hộ bắt đầu mạnh dạn chuyển đổi canh tác. Con đường thoát nghèo từ chính ruộng đồng của mình dần mở ra.
Lợi thế đặc biệt của vùng ngập mặn Cà Mau là hệ sinh thái đa dạng và giàu tài nguyên. Lúa – tôm hữu cơ là mô hình sản xuất xen canh một vụ lúa, một vụ tôm trong năm, dựa vào chu kỳ biến động mặn – ngọt của nguồn nước. Cây lúa được gieo cấy vào mùa mưa, khi nước ngọt về; đến mùa khô, mặn lên, người dân tháo nước vào nuôi tôm.
Chính sự luân canh khép kín này tạo ra một hệ sinh thái nông nghiệp bền vững: đất được nghỉ ngơi, hạn chế sâu bệnh; tôm được nuôi trong môi trường nước sạch, không sử dụng thuốc, giảm nguy cơ dịch bệnh; lúa cũng được canh tác theo hướng hữu cơ, không cần dùng nhiều phân bón hóa học. Điều đáng mừng là sản phẩm làm ra ngày càng được thị trường ưa chuộng nhờ độ sạch và thân thiện môi trường.
Đổi đời từ “lúa sạch, tôm sạch”
Nhiều HTX tại Cà Mau đã đón đầu xu hướng này để tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị. Trong đó, HTX Trí Lực (xã Trí Lực, huyện Thới Bình) là một mô hình điển hình. Thành lập từ năm 2019 với gần 200 thành viên, HTX đã xây dựng vùng sản xuất tập trung 700 ha theo tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế.
Nhờ sản xuất khoa học, HTX đã được cấp các chứng nhận ASC trong nuôi tôm và tiêu chuẩn hữu cơ USDA (Mỹ), EU (châu Âu) trong sản xuất lúa. Các chuyên gia kỹ thuật thường xuyên hỗ trợ thành viên HTX về canh tác, xử lý môi trường, ghi chép nhật ký sản xuất.
Một trong những lợi ích lớn nhất khi tham gia HTX là người dân được hỗ trợ kỹ thuật, giám sát quy trình sản xuất và được cam kết bao tiêu đầu ra với giá ổn định. Điều này giúp các hộ nông dân yên tâm sản xuất, giảm rủi ro, tăng thu nhập một cách bền vững.
Ông Nguyễn Văn Hoàng, thành viên HTX Trí Lực chia sẻ: “Năm rồi, gia đình tôi canh tác 1 ha lúa hữu cơ giống Đài Thơm 8, thu được hơn 5 tấn lúa. HTX bao tiêu tại ruộng với giá 11.000 đồng/kg, cao hơn thị trường 3.000 – 4.000 đồng. Mỗi héc ta lời hơn 35 triệu đồng. Mùa khô nuôi tôm càng xanh xen với tôm sú, thu thêm được gần 60 triệu nữa. Như vậy, mỗi năm 1 ha thu về gần 100 triệu, gấp 3 lần so với trước”.
![]() |
Mô hình lúa - tôm được định hướng là giải pháp bền vững trong quá trình xóa đói giảm nghèo tại Cà Mau. |
Tương tự, bà Trương Thị Kiều Diễm – một thành viên HTX, từng là hộ cận nghèo, chia sẻ: “Trước đây làm mía với trồng lúa tự do, mỗi năm lời chưa tới 10 triệu. Từ khi vô HTX, được tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ phân bón sinh học và bán lúa cho công ty với giá cao, tôi không còn phải lo chuyện “được mùa rớt giá”. Nuôi tôm hữu cơ cũng khỏe, không tốn tiền mua thuốc, mà giá tôm lại cao. Hai vụ gộp lại cũng hơn 90 triệu mỗi năm, dư được tiền cho con đi học”.
Ngoài nguồn thu từ sản xuất, một số thành viên còn được HTX tuyển làm lao động thời vụ cho các công việc như vệ sinh ao đầm, thu hoạch tôm, phơi lúa… với mức thu nhập từ 150.000 – 200.000 đồng/ngày, góp phần tạo thêm sinh kế cho những hộ không có nhiều đất sản xuất.
Giảm nghèo bền vững từ nông nghiệp hữu cơ
Có thể nói, mô hình HTX kiểu mới chính là chìa khóa để mô hình lúa – tôm hữu cơ phát huy hiệu quả, mang lại giá trị cao và giúp người dân ổn định sinh kế.
Góp phần không nhỏ vào thành công đó là sự đồng hành thiết thực, hiệu quả của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Cà Mau trong việc hỗ trợ xây dựng, phát triển các HTX kiểu mới, gắn với chuỗi giá trị nông sản sạch, bền vững.
Thông qua nhiều chương trình cụ thể như hỗ trợ thành lập HTX, nâng cao năng lực quản trị, xúc tiến thương mại, chuyển giao khoa học kỹ thuật và xác lập sở hữu trí tuệ, Liên minh HTX Việt Nam đã tạo nền tảng vững chắc giúp các HTX ở Cà Mau phát triển đúng hướng.
Song song đó, các chương trình đào tạo, tập huấn cán bộ quản lý HTX cũng được Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Cà Mau triển khai thường xuyên. Từ công tác xây dựng kế hoạch sản xuất – kinh doanh, quản trị tài chính, ghi chép nhật ký canh tác đến kỹ năng kết nối thị trường, tất cả đều góp phần nâng cao năng lực vận hành HTX một cách chuyên nghiệp.
Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Cà Mau còn đóng vai trò cầu nối trong các hoạt động xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm OCOP, nông sản sạch của HTX Cà Mau tiếp cận với các doanh nghiệp phân phối, sàn thương mại điện tử. Một số HTX còn được hỗ trợ xây dựng thương hiệu, mã số vùng trồng, mã QR truy xuất nguồn gốc – nền tảng để phát triển thị trường bền vững.
Sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam không chỉ giúp các HTX ở Cà Mau phát triển sản xuất mà còn góp phần giảm nghèo, nâng cao thu nhập và tạo sinh kế bền vững cho hàng nghìn hộ dân vùng ngập mặn.
Theo kế hoạch giảm nghèo bền vững năm 2025 của tỉnh Cà Mau, mục tiêu là đưa tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh xuống còn 0,84%. Trong đó, ngành nông nghiệp xác định mô hình lúa – tôm hữu cơ là một trong những giải pháp then chốt giúp hàng nghìn hộ dân miền nông thôn ven biển thoát nghèo, vươn lên khá giả.
Toàn tỉnh hiện có hơn 44.000 ha thực hiện mô hình lúa – tôm, chủ yếu tập trung tại các huyện Thới Bình, U Minh, Trần Văn Thời. Trong đó, khoảng 10% diện tích đã đạt chứng nhận hữu cơ hoặc đang chuyển đổi. Dự kiến đến năm 2030, Cà Mau sẽ nâng diện tích sản xuất hữu cơ lên 20.000 ha, từng bước hình thành các vùng chuyên canh lớn, có thương hiệu quốc tế.
Lúa – tôm hữu cơ không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao, mà còn là mô hình sản xuất phù hợp với biến đổi khí hậu, bảo vệ tài nguyên nước và đất. Từ những cánh đồng từng bị bỏ hoang, nay đã trở thành vùng nguyên liệu sạch cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước. Cà Mau đang từng bước xây dựng thương hiệu "Lúa – Tôm hữu cơ Cà Mau" trở thành biểu tượng của nông nghiệp bền vững Việt Nam.
Sáu Ngạn