Trước ngày 1/7/2025, địa bàn huyện Ba Tơ có 19 đơn vị hành chính cấp xã; sau sáp nhập, còn lại 8 đơn vị, địa hình chủ yếu là vùng núi, nơi 82,2% dân số là đồng bào Hrê sinh sống. Trong mỗi bản làng đã từng bước hình thành nên các mô hình HTX kiểu mới, khởi nghiệp từ sản phẩm đặc trưng của địa phương, góp phần quan trọng vào công cuộc giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân.
HTX Cao Muôn Ba Tơ: Hành trình khởi nghiệp từ sản vật núi rừng
Cuối năm 2024, toàn huyện Ba Tơ - vùng núi phía Tây tỉnh Quảng Ngãi (cũ) có 2.200 hộ thoát nghèo, đưa tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 16,6% (tương đương 2.940 hộ). Số hộ cận nghèo cũng giảm 550 hộ, còn 8,51%. Đây là bước tiến lớn so với những năm trước, khi tỷ lệ hộ nghèo luôn ở mức cao, giảm nghèo bền vững còn nhiều thách thức. Thành quả này không chỉ đến từ sự hỗ trợ của các chương trình, dự án mà còn nhờ tinh thần vươn lên của người dân cùng sự năng động của các HTX trong khai thác tiềm năng địa phương.
Một trong những câu chuyện khởi nghiệp tiêu biểu tại vùng núi phía Tây tỉnh Quảng Ngãi là sự ra đời của HTX Nông nghiệp Cao Muôn Ba Tơ (xã Ba Động) do chị Phan Thị Quyến sáng lập. Ý tưởng hình thành HTX đến từ thực tế: Hàng ngày, mỗi buổi sáng, bà con trong làng thường mang rau rừng, mật ong, cá suối, sim chín… đến tụ họp, buôn bán tại nhà chị. Nhận thấy tiềm năng, chị quyết định thành lập HTX để tập hợp, chế biến và tiêu thụ sản vật quê hương.
![]() |
HTX Cao Muôn Ba Tơ trở thành địa chỉ tin cậy của khách hàng khi muốn mua các sản phẩm đặc trưng của đồng bào Hrê. |
Tháng 5/2019, HTX chính thức đi vào hoạt động với 15 thành viên là những hộ nông dân trồng trọt, chăn nuôi, khai thác sản vật rừng. Những ngày đầu, khó khăn chồng chất: vốn ít, kinh nghiệm quản lý hạn chế, thị trường chưa ổn định. Nhưng nhờ niềm tin và sự đồng lòng của bà con, HTX đã đứng vững. Chỉ sau hai tháng, HTX trở thành điểm thu mua quen thuộc, đồng thời mở thêm cửa hàng trưng bày phục vụ khách du lịch.
Hiện mỗi tháng, HTX thu mua khoảng 500 kg đặc sản như thịt trâu, ớt xiêm, mật ong, gạo lúa rẫy, sim rừng, rau dớn, sâm, ốc đá… Không dừng lại ở thu mua, chị Quyến còn mạnh dạn chế biến nhiều sản phẩm mới: ớt xiêm ngâm sả rừng, rượu sim, rượu sâm, thịt trâu gác bếp hút chân không. Nhờ áp dụng kênh bán trực tuyến, doanh thu bình quân của HTX đạt trên 100 triệu đồng mỗi tháng.
Điều đáng mừng là HTX không chỉ giúp tiêu thụ nông sản mà còn mang lại cơ hội thoát nghèo cho nhiều hộ dân. Chị Phạm Thị Thủy (45 tuổi) chia sẻ: “Trước đây, gia đình tôi chỉ hái rau rừng, ốc đá để ăn. Giờ có HTX, chúng tôi bán được sản phẩm, có thêm thu nhập, nhiều chị em đã thoát nghèo”.
Không dừng lại ở nông sản, HTX Cao Muôn Ba Tơ còn kết nối với Tổ hợp tác dệt thổ cẩm Làng Teng, mở không gian trưng bày sản phẩm, góp phần duy trì nghề truyền thống của đồng bào dân tộc Hrê và tạo thêm đầu ra ổn định.
Dù phía trước còn nhiều thử thách, song với sự quyết tâm, HTX Cao Muôn Ba Tơ đã trở thành điểm sáng nơi núi rừng, góp phần đưa sản phẩm Hrê bước ra thị trường lớn.
OCOP – giữ hồn văn hóa
Thống kê mới nhất của sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi, sau sáp nhập, tỉnh hiện có 640 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên. Trong đó, có 2 sản phẩm OCOP đạt chuẩn 5 sao cấp trung ương. Nhiều sản phẩm OCOP không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn gắn liền với bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào Hrê.
Tiêu biểu là Gạo rẫy Phát Huy của HTX Nông nghiệp Ba Tô (xã Ba Tô). Với người Hrê, lúa rẫy là biểu tượng văn hóa, là nguồn sống trên nương đồi. Nhờ HTX, gạo rẫy được chế biến, đóng gói chuyên nghiệp và năm 2023 đã được công nhận OCOP 3 sao. Từ 2024, sản phẩm này chính thức có mặt trên sàn thương mại điện tử Shopee, mở rộng thị trường tiêu thụ, tạo thêm việc làm và thu nhập cho bà con.
![]() |
Sản phẩm Gạo rẫy Phát Huy của HTX đã đi ra khỏi bản làng đến với người tiêu dùng khắp các tỉnh thành. |
Ngoài gạo rẫy, nhiều sản phẩm khác cũng khẳng định được thương hiệu như cà vạt, khăn quàng thổ cẩm, măng muối ớt xiêm… Tính đến tháng 4/2025, Ba Tơ có 11 sản phẩm OCOP đạt từ 3 – 4 sao của 9 chủ thể (3 HTX và 6 hộ kinh doanh). Đặc biệt, chính quyền địa phương luôn khuyến khích sử dụng sản phẩm OCOP làm quà tặng trong các dịp lễ, Tết, hội nghị, hội thảo, qua đó tăng sức lan tỏa và đầu ra cho sản phẩm.
Nhờ OCOP, nhiều sản phẩm gắn với đời sống văn hóa Hrê được “hồi sinh”, từ hạt lúa rẫy, tấm vải thổ cẩm đến hũ rượu sim, góp phần gìn giữ bản sắc và lan tỏa giá trị văn hóa. Đây là hướng đi bền vững, vừa nâng cao thu nhập cho người dân, vừa phát triển du lịch cộng đồng.
Hỗ trợ cho sản phẩm OCOP vươn mình
Để Chương trình OCOP tiếp tục phát triển bền vững, Quảng Ngãi đang tập trung tổ chức lại bộ máy và xây dựng các bộ phận chuyên trách OCOP tại cấp xã, phường, đặc khu làm đầu mối trực tiếp triển khai tại cơ sở. Tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm chủ lực, tiềm năng và nâng hạng sao OCOP. Phát triển chuỗi giá trị tích hợp và ứng dụng công nghệ cao, công nghệ sinh học trong sản xuất và chế biến.
Ngoài ra, tỉnh sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số và xúc tiến thương mại; siết chặt quản lý chất lượng. Các chính sách hỗ trợ về vốn, đào tạo và tư vấn kỹ thuật sẽ được điều chỉnh cho phù hợp với đặc thù từng vùng và từng nhóm sản phẩm trong địa giới hành chính mới, ưu tiên các sản phẩm chủ lực. Những nỗ lực này nhằm góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh và nâng cao đời sống người dân nông thôn trong giai đoạn phát triển mới.
Để hỗ trợ đưa sản phẩm HTX đến gần hơn với người tiêu dùng, Liên minh HTX tỉnh Quảng Ngãi đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Ngoài việc tổ chức tập huấn nâng cao năng lực quản lý, xúc tiến thương mại, Liên minh còn phối hợp với Trung tâm Khoa học Công nghệ và Môi trường (Liên minh HTX Việt Nam) tư vấn thiết kế bao bì, nhãn mác, tem truy xuất nguồn gốc, chứng nhận VietGAP… Nhờ vậy, nhiều sản phẩm OCOP của huyện Ba Tơ (cũ) đáp ứng được các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe.
Năm 2024, Liên minh HTX tỉnh đã giải ngân cho 9 HTX và hộ thành viên vay hơn 4,3 tỷ đồng; hỗ trợ 74 lượt HTX với hơn 200 mặt hàng tham gia 7 hội chợ, xúc tiến thương mại trong nước. Liên minh tỉnh Quảng Ngãi chủ động phối hợp với các tỉnh Quảng Trị, Hậu Giang… tổ chức trưng bày, quảng bá, kết nối tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt, có 2 HTX của tỉnh được vinh danh tại Giải thưởng Mai An Tiêm lần thứ nhất, trong đó có sản phẩm tiêu biểu từ huyện Ba Tơ.
Bước sang năm 2025, Liên minh HTX tỉnh Quảng Ngãi đặt mục tiêu tư vấn, hỗ trợ thành lập mới 25 HTX; giải ngân vốn vay khoảng 16 tỷ đồng; tăng cường tham gia hội chợ, xúc tiến thương mại; đồng thời tiếp tục nâng cao năng lực hoạt động và kiện toàn tổ chức. Đây sẽ là lực đẩy quan trọng để các HTX mở rộng quy mô, khẳng định vị thế trên thị trường.
Sau hơn 5 năm triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia gắn với OCOP, các địa phương vùng núi phía tây tỉnh Quảng Ngãi đã và đang viết nên câu chuyện đổi thay mạnh mẽ: Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh, hàng nghìn hộ có sinh kế ổn định, nhiều sản phẩm đặc sản Hrê khẳng định được thương hiệu, hạ tầng nông thôn miền núi từng bước hoàn thiện. Đây chính là nền tảng quan trọng để các xã sau sáp nhập tiếp tục phát huy thế mạnh, nhân rộng mô hình HTX, phát triển OCOP gắn với du lịch cộng đồng, góp phần giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống đồng bào Hrê, gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa.
Ngọc Hân