Theo các chuyên gia, sự xuất hiện ngày càng nhiều của những người trẻ trong vai trò sáng lập và điều hành HTX đang thổi luồng sinh khí mới vào kinh tế tập thể. Họ mang theo tinh thần khởi nghiệp, tư duy quản trị hiện đại và khả năng kết nối rộng mở, giúp HTX không chỉ sản xuất đơn thuần mà còn vận hành như doanh nghiệp cộng đồng theo chuỗi giá trị khép kín.
Định hình lại mô hình HTX
Ở độ tuổi từ 27- 40, các sáng lập viên HTX đã có đủ trải nghiệm để chín chắn trong tư duy quản trị, đồng thời vẫn linh hoạt để nắm bắt xu hướng tiêu dùng và công nghệ mới. Họ không những chỉ sản xuất, mà còn định hình HTX như một doanh nghiệp cộng đồng vận hành theo chuỗi giá trị hoàn chỉnh: quy hoạch vùng nguyên liệu, đầu tư sơ chế, chế biến, xây dựng thương hiệu, phân phối đa kênh.
Tại Thái Nguyên, HTX Trà Sơn Dung là minh chứng sống động. Thành lập năm 2018, bước ngoặt lớn đến khi chị Nguyễn Thị Như Trang, thế hệ 8X đã rời bục giảng đại học về quê trực tiếp điều hành HTX. Chị đã chuẩn hóa hơn 30ha chè hữu cơ theo tiêu chuẩn VietGAP, đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt công nghệ Israel, dây chuyền chế biến khép kín, đóng gói hút chân không và truy xuất nguồn gốc qua QR code. Kết quả, HTX đạt sản lượng hàng trăm tấn chè mỗi năm, doanh thu hàng chục tỷ đồng, thu nhập người lao động đạt 8-9 triệu đồng/tháng, đồng thời liên kết gần 50 hộ dân, hình thành chuỗi giá trị bền vững.
![]() |
Chị Nguyễn Thị Như Trang- Giám đốc HTX Trà Sơn Dung là một điển hình tiêu biểu cho thế hệ trẻ làm HTX. |
Còn tại tỉnh Nghệ An, HTX Sen quê Bác do anh Phạm Kim Tiến đứng đầu, đã xây dựng thành công điểm đến du lịch cộng đồng độc đáo. Du khách vừa trải nghiệm văn hóa bản địa gắn với di tích làng Sen quê Bác, vừa thưởng thức và mua các sản phẩm do HTX làm ra như các loại trà làm từ cây sen. Nguồn thu từ du lịch giúp HTX tái đầu tư cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống và giữ chân thanh niên ở lại địa phương phát triển kinh tế.
Điểm nổi bật của thế hệ lãnh đạo HTX trẻ là tư duy số hóa. Họ ứng dụng phần mềm quản lý thành viên, sử dụng QR code truy xuất nguồn gốc, đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP để nâng cao uy tín sản phẩm. Một số HTX còn hợp tác với startup công nghệ để phân tích dữ liệu tiêu dùng, từ đó điều chỉnh sản xuất theo nhu cầu thị trường, điều mà nhiều HTX truyền thống còn chậm triển khai.
Nhiều ý kiến cho rằng, người trẻ có lợi thế ở khả năng học hỏi nhanh và tư duy kết nối. Khi áp dụng vào mô hình HTX, họ vừa giữ được bản chất hợp tác, vừa vận hành như một doanh nghiệp hiện đại.
Cần thêm chính sách hỗ trợ
Số liệu từ Liên minh HTX Việt Nam cho thấy, số lượng các HTX do người trẻ điều hành có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt trong nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và thương mại, dịch vụ. Nhiều mô hình không chỉ tạo việc làm, mà còn góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, thúc đẩy sản xuất theo chuỗi giá trị.
Tuy nhiên, hành trình phát triển của các HTX trẻ còn không ít những khó khăn. Vốn, thị trường, nhân lực và công nghệ vẫn là những điểm nghẽn lớn, trong khi chính sách hỗ trợ vẫn còn chưa thật sự sát với nhu cầu thực tế.
Chị Sải Thị Bích Huế, Giám đốc HTX Quang Tom tại Lào Cai cho biết, các khoản vay ưu đãi lãi suất thấp từ ngân hàng thương mại đều yêu cầu tài sản thế chấp là đất ở hoặc nhà xưởng có sổ đỏ. “Với HTX trẻ như chúng tôi, tài sản chủ yếu là đất sản xuất đi thuê của bà con, nên gần như không thể đáp ứng. Số tiền được duyệt vay cũng thấp hơn nhiều so với kế hoạch, khiến dự án mở rộng phải tạm hoãn. Trong nông nghiệp, nếu lỡ một vụ là mất cả năm, cơ hội thì không chờ”.
![]() |
Các HTX trẻ gặp không ít khó khăn về vốn, thị trường, nguồn nhân lực. |
Không chỉ vốn, nhiều hoạt động xúc tiến thương mại ở địa phương vẫn mang tính hình thức, chưa giúp HTX ký kết hợp đồng tiêu thụ với siêu thị, sàn thương mại điện tử hay chuỗi bán lẻ lớn. Chương trình đào tạo nhân lực lại nặng lý thuyết, thiếu kỹ năng “thực chiến” về quản trị, marketing, tài chính và ứng dụng công nghệ - những yếu tố then chốt để HTX bứt phá.
Một thực tế khác là mỗi loại hình HTX có đặc thù riêng, HTX nông nghiệp vùng núi khác với HTX dịch vụ đô thị, HTX sản xuất hàng xuất khẩu cần chính sách riêng so với HTX phục vụ thị trường nội địa. Nếu không “đo ni đóng giày” cho từng nhóm, chính sách dễ rơi vào tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, ban hành nhanh nhưng hiệu quả thực tế thấp.
Nhiều ý kiến cho rằng, đã đến lúc cần học hỏi mô hình gói hỗ trợ đồng bộ của nhiều quốc gia, như: kết hợp vốn, đào tạo, công nghệ và xúc tiến thương mại thành một chuỗi giải pháp liền mạch. Cách làm này sẽ giúp các HTX vừa tháo gỡ khó khăn trước mắt, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh lâu dài.
Xu hướng trẻ hóa không chỉ mang lại “làn gió mới” cho kinh tế tập thể, mà còn mở ra một thế hệ lãnh đạo HTX đủ tầm nhìn và bản lĩnh hội nhập. Tuy nhiên, để ngọn lửa nhiệt huyết ấy không tắt giữa chừng, chính sách hỗ trợ cần đi vào chiều sâu, trúng nhu cầu và được triển khai linh hoạt theo đặc thù từng mô hình. Khi những người trẻ được tiếp thêm nguồn lực đúng lúc, họ sẽ biến HTX thành những cỗ máy tăng trưởng bền bỉ, vừa giữ gìn giá trị cộng đồng, vừa sẵn sàng đưa thương hiệu Việt vươn xa trên thị trường thế giới.
Tú Anh