Trong thông tin đưa ra hôm 4/8, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (Vasep) cho biết đã gửi công văn đến Văn phòng Chính phủ và các bộ ngành liên quan phản ánh nhiều quy định thuế mới gây áp lực lên doanh nghiệp (DN).
Từ trở ngại mới trong thuế Giá trị gia tăng
Cụ thể, theo Vasep, kể từ khi luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 và các văn bản hướng dẫn có hiệu lực, hoạt động sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu thủy sản đang gặp nhiều trở ngại do sự không rõ ràng và bất hợp lý trong các quy định liên quan đến thuế suất và thủ tục hoàn thuế.
 |
|
Việc thu phí hạ tầng cảng biển ở Tp.HCM đến nay có nhiều điểm bất cập. |
Đặc biệt, quy định mới khiến cùng một loại sản phẩm thủy sản sơ chế có thể bị áp hai mức thuế khác nhau – không chịu thuế hoặc 5% – tùy thuộc vào nguồn cung ứng, gây rối loạn dòng tiền, tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh của DN Việt Nam.
Mặt khác, DN phải nộp thuế GTGT 5% nếu nguyên liệu thủy sản mua qua nậu vựa (qua khâu thương mại) nhưng các tổ chức tín dụng lại không giải ngân cho phần thuế này khi cấp vốn lưu động. Điều này trực tiếp gây áp lực vốn, làm tăng chi phí sản xuất, giảm hiệu quả kinh doanh, giảm sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam.
Chính vì vậy, đối với thuế suất GTGT cho sản phẩm thủy sản đông lạnh, phía hiệp hội này kiến nghị Bộ Tài chính đưa sản phẩm thủy sản sơ chế thông thường trở lại diện không phải kê khai, tính và nộp thuế GTGT như trước đây theo Nghị định 209/2013/NĐ-CP, thay vì áp thuế suất 5% như hiện hành. Điều này nhằm giảm áp lực tài chính, tiết kiệm thời gian và tránh dòng tiền bị đóng băng ở cả phía DN lẫn cơ quan thuế.
Ngoài ra, trong luật GTGT mới có yêu cầu bên bán đã kê khai, nộp thuế mới cho phép doanh nghiệp mua được hoàn thuế. Tuy nhiên, DN không có công cụ để xác minh nghĩa vụ thuế của nhà cung cấp, dẫn đến nguy cơ bị từ chối hoàn thuế dù đã thanh toán hợp lệ.
Do vậy, Vasep kiến nghị cho phép hoàn thuế nếu DN mua có đầy đủ chứng từ, không gian lận. Hệ thống xác minh nghĩa vụ thuế nên được số hóa và tự động hóa để giảm rủi ro và thủ tục.
Thực ra, không riêng gì băn khoăn của Vasep, những bất cập trong luật Thuế GTGT 2024 cũng là mối bận tâm của nhiều DN. Theo kiến nghị hồi tháng 7/2025 từ Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài (Vafie), Bộ Tài chính nên nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định thuế GTGT hiện hành theo hướng tiếp tục được áp dụng thuế suất 0% đối với hàng hóa, dịch vụ được cung cấp đối với hai trường hợp sau: Thứ nhất là dịch vụ được cung cấp giữa hai DN Việt Nam nhưng hoạt động cung cấp diễn ra ở ngoài Việt Nam. Thứ hai là hàng hóa được mua bán giữa hai DN Việt Nam nhưng có điểm giao, nhận hàng hóa ở ngoài Việt Nam và đáp ứng một số điều kiện quy định.
Theo Vafie, trước tháng 7/2025, các hàng hóa, dịch vụ cung cấp trong hai trường hợp nêu trên vẫn được áp dụng thuế GTGT 0% (dựa trên Khoản 1 b, 2a Điều 9 Thông tư số 219/2013/TT-BTC). Thế nhưng theo quy định của Luật thuế GTGT 2024 mới có hiệu lực từ 1/7/2025 và các nghị định, thông tư hướng dẫn, không còn có các hướng dẫn tương tự như trên.
Theo đó hiểu rằng các hoạt động bán hàng hóa, dịch vụ tương tự không còn được hưởng mức thuế suất GTGT 0% nữa, mà sẽ phải áp dụng các mức 5%, 10% hay 8% theo quy định tại thời điểm phát sinh giao dịch.
“Chúng tôi thấy rằng dù là giao dịch được thực hiện giữa hai DN Việt Nam thì cũng cần được xử lý thuế GTGT tương tự như giao dịch, theo đó DN Việt Nam bán hàng hóa, dịch vụ cho DN nước ngoài. Bản chất thuế GTGT đánh trên hàng hóa, dịch vụ được cung cấp nên cần dựa trên tính chất của hàng hóa, dịch vụ liên quan để xác định thuế suất áp dụng, mà không phụ thuộc vào bên mua là bên Việt Nam hay bên nước ngoài”, phía Vafie nêu rõ.
Đến nhiều điểm bất cập trong thu phí hạ tầng cảng biển
Ngoài vấn đề thiếu hợp lý trong quy định về thuế GTGT thì phí hạ tầng cảng biển cũng là điều mà nhiều DN e ngại. Như phản ánh hồi tháng 7/2025 từ Hiệp hội Đại lý, Môi giới và Dịch vụ hàng hải Việt Nam (Visaba), từ hơn 3 năm trước Tp.HCM đã áp dụng thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu cảng biển trên địa bàn Thành phố. Việc thu phí này có nhiều điểm bất cập.
Cụ thể, việc quy định mức thu phí chênh lệch giữa việc mở tờ khai tại Tp.HCM và ngoài Tp. HCM tạo nên sự phân biệt đối xử và gây khó khăn cho các DN và công tác quản lý tại các tỉnh lân cận. Hơn nữa, việc này chưa hướng tới khuyến khích đẩy mạnh phát triển lĩnh vực thủy nội địa để giảm tải gánh nặng cho các hạ tầng khác của Thành phố.
Theo ông Nhữ Đình Thiện, Phó tổng thư ký Visapa, việc thu phí đối với hàng hóa được vận chuyển bằng phương tiện đường thủy nội địa là không đúng đối tượng, vì hàng hóa được vận tải bằng phương tiện đường thủy nội địa không sử dụng hạ tầng của địa phương kết nối đến cảng biển.
“Điều này gây ra gánh nặng chi phí không cần thiết cho DN vận tải đường thủy, tăng chi phí logistics, không phù hợp với xu hướng khuyến khích phát triển vận tải thủy của quốc gia, hướng tới góp phần giảm khí thải carbon vào môi trường theo cam kết của Chính phủ từ Hội nghị COP26”, ông Thiện lưu ý.
Hơn thế nữa, phía Visapa cho rằng Tp.HCM đã sáp nhập với tỉnh Bình Dương (cũ) và Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ), theo đó, phạm vi áp dụng chính sách trên sẽ mở rộng, nhưng ngược lại các Cảng và ICD thuộc khu vực vẫn sẽ không có lợi thế khi so sánh với các Cảng và ICD ngoài Tp.HCM.
Trong khi đó, trên thế giới, không có quốc gia nào thu phí hạ tầng cảng biển như tại Việt Nam. Đó là chưa kể, theo thống kê từ Bộ Tài chính, trong 6 tháng đầu năm 2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của Việt Nam mới đạt khoảng 29,6% so với kế hoạch. Trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư công chưa được giải ngân hiệu quả, việc tiếp tục thu thêm phí hạ tầng cảng biển sẽ dẫn đến tình trạng nguồn thu bị tồn đọng, chưa thể phát huy tác dụng đầu tư ngay.
Do đó, phía Visapa kiến nghị đến Bộ Tài chính và UBND Tp.HCM là xem xét miễn hoặc giảm phí hạ tầng cảng biển ở mức phù hợp để các DN xuất nhập khẩu không phải chịu chi phí sử dụng hạ tầng cao, đảm bảo cân bằng chi phí logistics giữa các khu vực nội thành và lân cận Thành phố.
Phía hiệp hội này cũng đề xuất không thu phí đối với những đối tượng không đúng theo quy định của Luật, cam kết của Việt Nam với quốc tế, chiến lược phát triển ngành, đó là: Hàng hóa vận tải bằng đường thủy nội địa, hàng trung chuyển, quá cảnh, tạm nhập - tái xuất.
Thế Vinh