Trong báo cáo nhanh vào tháng 7/2025 đối với một doanh nghiệp (DN) hàng đầu về xuất khẩu (XK) cá tra CTCP Vĩnh Hoàn (VHC), Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán Phú Hưng (PHS) đã duy trì quan điểm thận trọng về triển vọng tăng trưởng lợi nhuận năm 2025 của VHC.
Dịch chuyển đơn hàng đến những điểm đến an toàn
Việc duy trì quan điểm thận trọng về triển vọng tăng trưởng với VHC đến từ 3 yếu tố chính. Thứ nhất, giá bán khó cải thiện khi DN sẽ cần đẩy hàng nhanh trước những bất định về thuế quan. Thứ hai, nguồn cung cá tra nguyên liệu tiếp tục thiếu hụt, gây áp lực lên chi phí đầu vào. Thứ ba, quản lý hàng tồn kho sẽ thận trọng hơn cho đến khi công bố mức thuế đối ứng chi tiết, dẫn đến triển vọng sản lượng khiêm tốn trong năm.
 |
|
Trước nguy cơ bị áp thuế đối ứng từ Mỹ, một số doanh nghiệp XK cá tra chuyển sang các sản phẩm chế biến sâu, chất lượng cao để nâng giá trị, đồng thời tránh rủi ro bị đội giá sau thuế. |
Riêng về việc ứng phó thuế quan, ban lãnh đạo VHC cho biết sẽ chuyển hết chi phí thuế sang nhà nhập khẩu, kỳ vọng thị trường sẽ hấp thụ mức giá tăng nhờ vào việc giá thành cá tra vẫn còn cạnh tranh so với các loại cá thịt trắng khác.
Tuy nhiên, theo PHS, triển vọng nhu cầu của thị trường trước tác động của thuế quan sẽ cần theo dõi thêm các tiêu chí. Thứ nhất là chênh lệch mức thuế chi tiết giữa các loại cá thịt trắng từ các quốc gia (điển hình là Trung Quốc, Canada, Iceland, Indonesia, Malaysia).
Thứ hai là xu hướng tiêu thụ các loại cá tại thị trường Mỹ. Thứ ba là cơ hội gia tăng thâm nhập ở các thị trường có trị giá cao (Mỹ, EU) trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo cao, gia tăng rào cản XK đối với các loại cá thịt trắng đối thủ.
Với các DN xuất khẩu cá tra, thông tin về việc áp thuế đối ứng của Mỹ đang nóng hơn bao giờ hết khi chuẩn bị áp thuế mới từ ngày 1/8. Trước nguy cơ bị áp thuế đối ứng từ Mỹ, một số DN chuyển sang các sản phẩm chế biến sâu, chất lượng cao để nâng giá trị, đồng thời tránh rủi ro bị đội giá sau thuế.
Còn với XK tôm, trong bối cảnh ông Trump lên kế hoạch áp thuế chống trợ cấp lên hàng hóa thế giới nhập khẩu vào Mỹ, tôm Việt Nam cũng không phải ngoại lệ trong môi trường thương mại toàn cầu thiếu ổn định.
Và EU nổi lên như một điểm đến an toàn, ít rủi ro về chính sách. Các nhà XK từ Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia đều đang dần chuyển dịch đơn hàng sang thị trường này. Bên cạnh đó, tăng trưởng kinh tế EU phục hồi sau đại dịch và kiểm soát lạm phát cũng là yếu tố thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng tăng.
Tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, XK tôm Việt Nam sang thị trường EU đạt hơn 252 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm trước, chiếm 12% tổng kim ngạch XK tôm cả nước. EU được coi là thị trường tăng trưởng ổn định nhất của tôm Việt trong nửa đầu năm 2025.
Để thúc đẩy XK tôm sang EU, giới phân tích cho rằng các DN cần đảm bảo được các yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt từ EU. Bởi lẽ, các nhà nhập khẩu EU ngày càng quan tâm đến tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ các chứng nhận như ASC, GlobalG.A.P, Organic.
Mặt khác, EU có xu hướng ưu tiên sản phẩm chất lượng cao, đóng gói có thương hiệu, đặc biệt là các dòng tôm thẻ bóc vỏ, tôm sú nuôi tự nhiên, chứng nhận sinh thái. Do vậy, các DN Việt muốn gia tăng XK vào thị trường EU cần phải có chiến lược tiếp thị rất cụ thể, giúp xây dựng hình ảnh thương hiệu cho sản phẩm của mình.
Để giữ vững và mở rộng thị phần tại EU trong nửa cuối năm 2025 và xa hơn, giới chuyên gia cho rằng các DN xuất khẩu tôm Việt Nam cần cân nhắc 4 yếu tố. Thứ nhất là định vị lại chiến lược cạnh tranh: Chuyển từ cạnh tranh giá sang tập trung vào chất lượng, bền vững, minh bạch. Thứ hai là phát triển sản phẩm cao cấp: Tập trung vào tôm hữu cơ, tôm chứng nhận ASC, tôm sú thương hiệu, phù hợp với thị hiếu bán lẻ châu Âu.
Thứ ba là tăng cường truy xuất nguồn gốc: Ứng dụng công nghệ QR, blockchain để chứng minh nguồn gốc rõ ràng. Thứ tư là thâm nhập hệ thống bán lẻ xanh: Tiếp cận các chuỗi như Lidl, Aldi, Waitrose vốn ưu tiên sản phẩm đạt chuẩn sinh thái, minh bạch.
Chủ động tìm cho mình điểm tựa tăng trưởng
Ngoài ra, thị trường Trung Quốc cũng được xem là “vùng trú ẩn” cho XK thủy sản giữa “cơn gió ngược” thuế quan. Dữ liệu cho thấy tính riêng nửa đầu năm nay XK thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đạt hơn 1,1 tỷ USD, tăng 45% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là lần đầu tiên, Trung Quốc vượt Mỹ để trở thành nhà nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam.
Trong khi đó, Mỹ đã mất vị trí dẫn đầu thị trường nhập khẩu thủy sản Việt Nam vì bất ổn thuế quan. Từng là thị trường dẫn đầu về nhập khẩu thủy sản Việt Nam trong nhiều năm, Hoa Kỳ hiện chiếm 17% thị phần XK thủy sản của Việt Nam.
Đây là hệ quả tất yếu của chính sách thuế quan thiếu ổn định. Kể từ tháng 4/2025, chính quyền Trump liên tục sử dụng thuế đối ứng như một công cụ đàm phán trong thương mại, đưa ra hàng loạt tuyên bố và thay đổi về mức thuế, thời điểm áp dụng cũng như đối tượng chịu ảnh hưởng.
Như nhận định của bà Lê Hằng, phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản (Vasep), những thay đổi chóng mặt này tạo ra một môi trường thương mại bất định chưa từng có, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc lập kế hoạch sản xuất – kinh doanh, ký kết hợp đồng và giao hàng của các DN cả ở Mỹ lẫn các nước XK.
“Việc áp – hoãn – thay đổi thuế liên tục khiến các nhà nhập khẩu Mỹ rơi vào trạng thái “ngồi trên đống lửa” vì không thể xác định được chi phí nhập hàng. Trong khi đó, các nhà XK Việt Nam cũng gặp khó trong việc điều chỉnh giá, thời điểm giao hàng và lên kế hoạch đơn hàng dài hạn”, bà Hằng chỉ rõ.
Nhất là với ngành hàng chịu ảnh hưởng lớn bởi mùa vụ và chi phí logistics như thủy sản, tình trạng bất ổn thương mại sẽ càng làm tăng rủi ro tài chính và kéo theo những hệ lụy dây chuyền từ vùng nuôi, chế biến đến vận tải và thanh toán.
Chính vì vậy, việc chọn “vùng trú ẩn” an toàn cho các DN xuất khẩu thủy sản là rất cần thiết trong thời gian tới. Đặc biệt là trước một trật tự thương mại mới đang hình thành với nhiều bất ngờ và khó dự đoán, các DN xuất khẩu thủy sản của Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chủ động tìm cho mình điểm tựa tăng trưởng từ những thị trường tiềm năng nhằm tránh phụ thuộc quá lớn vào thị trường Mỹ.
Thế Vinh