Tuần lễ mận và nông sản, thực phẩm an toàn tỉnh Sơn La tại Hà Nội năm 2025” chính thức khai mạc tối 12/6, tại Hồ Đền Lừ, phường Hoàng Văn Thụ, quận Hoàng Mai, TP Hà Nội. 30 gian hàng mận hậu và nông sản, thực phẩm an toàn tỉnh Sơn La được trưng bày tại đây nhằm giới thiệu đến người tiêu dùng Thủ đô cũng như mở cơ hội tiêu thụ đến các thị trường trong nước và xuất khẩu.
Đưa quả mận hậu "xuống phố"
Phần lớn mận tại triển lãm đều là sản phẩm của các HTX và bà con nông dân trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố của Sơn La, mong muốn sẽ trở thành một điểm đến uy tín, giới thiệu mận hậu cùng các sản phẩm đặc sản đặc trưng có chất lượng, đảm bảo tiêu chuẩn chứng nhận ATTP, VietGAP, GolbalGAP, Organic của Sơn La đến người tiêu dùng Thủ đô.
![]() |
Việc quả mận hậu Sơn La “xuống núi” như ngày hôm nay là cả một quá trình nỗ lực của nông dân, HTX và chính quyền địa phương. |
Chị Lò Thị Mến đến từ HTX nông nghiệp Mường Bú, huyện Mường La, tỉnh Sơn La chia sẻ, đơn vị của chị mang các loại nông sản, nhất là quả mận đến với Tuần lễ, mong muốn qua đó giới thiệu với người tiêu dùng Thủ đô về các sản phẩm đặc trưng của tỉnh Sơn La. “Ngay trong tối khai mạc của Tuần lễ, người dân Thủ đô đã đến mua hàng khá đông. Điều quan trọng hơn, đây là cơ hội để chúng tôi giới thiệu các sản phẩm đặc trưng của HTX tới người tiêu dùng, các nhà mua hàng lớn là hệ thống bán lẻ hiện đại” - chị Lò Thị Mến tin tưởng.
Bà Lê Thị Hồng Anh, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch Sơn La, năm 2025, sản phẩm quả mận hậu Sơn La ước đạt sản lượng khoảng 100.000 tấn với chất lượng ngày càng được khẳng định.
Để có được thương hiệu, sản lượng mận hậu lớn như hôm nay, nhất là đưa được quả mận “xuống núi” là cả một quá trình nỗ lực của nông dân, HTX và chính quyền địa phương. Bởi, từng là một trong những tỉnh có tỷ lệ hộ nghèo cao của cả nước, Sơn La đã từng bước chuyển mình nhờ phát triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa. Trong đó, cây mận hậu giữ vai trò then chốt. Loại cây ăn quả đặc trưng này có nguồn gốc từ vùng cao Mộc Châu và nhanh chóng thích nghi với nhiều địa phương trong tỉnh như Yên Châu, Mai Sơn, Thuận Châu, Bắc Yên...
Nhờ sự hỗ trợ của các chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng và sự vào cuộc mạnh mẽ của các HTX nông nghiệp, mận hậu không chỉ giúp nông dân có thu nhập ổn định mà còn mở rộng các cơ hội làm ăn, liên kết sản xuất hiệu quả.
Đáng nói, sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La đã góp phần quan trọng trong việc nâng tầm giá trị quả mận hậu. Không còn là những hộ sản xuất nhỏ lẻ, mạnh ai nấy làm, giờ đây người trồng mận được tổ chức thành các nhóm sản xuất, liên kết theo chuỗi giá trị từ trồng, chăm sóc, thu hoạch đến bảo quản và tiêu thụ sản phẩm.
Đơn cử như ở Phiêng Khoài (Yên Châu), cây mận hậu được đưa vào trồng ở Phiêng Khoài từ năm 1990, nhờ khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, cùng với việc người dân áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong chiết, ghép nên cây mận ra nhiều đợt hoa, cho năng suất và chất lượng quả cao. Từ vài chục ha ban đầu đến nay, toàn xã có 2.110 ha, hiện đang là địa phương có diện tích mận lớn nhất huyện Yên Châu.
Phiêng Khoài đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn của huyện quy hoạch, xây dựng vùng mận chuyên canh quy mô lớn, tập trung; đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật trồng, chăm sóc cây mận cho nông dân trên địa bàn theo chuỗi giá trị, ứng dụng khoa học công nghệ và vận động các hộ liên kết sản xuất. Hiện nay, cả xã có 7 HTX chuyên trồng và tiêu thụ mận hậu, gồm: HTX Nông nghiệp hữu cơ Tây Bắc, HTX Dịch vụ nông nghiệp Toàn Phát, HTX Nông sản bản địa Noọng Piêu, HTX Hoa ban trắng, HTX Tân Tiến, HTX Kiên Cường, HTX Kiên Thành.
Các HTX đã ký hợp đồng liên kết sản xuất với 104 hộ dân trên địa bàn 8 bản gồm: Con Khằm, Cồn Huốt 1, Hang Mon 1, Hang Mon 2, Kim chung 1, Kim Chung 2, Tam Thanh, Thanh Yên 2 với tổng diện tích 522,1 ha. Hiện nay, tổng sản lượng mận trong vùng đạt gần 20.000 tấn, năng suất đạt từ 12-15 tấn/ha.
Chìa khóa mở cánh cửa thoát nghèo bền vững
Một trong những HTX được nhiều người nhắc tới là HTX Nông sản bản địa Noọng Piêu ở bản Kim Chung, xã Phiêng Khoài đã duy trì và liên kết trồng 81 ha mận hậu, áp dụng phương pháp sản xuất an toàn tạo sản phẩm chất lượng đến người tiêu dùng, đặc biệt là xây dựng thành công thương hiệu “Mận Ruby”.
Các thành viên được hướng dẫn trồng, chăm sóc mận hậu theo hướng hữu cơ, sử dụng hệ thống tưới phun sương, nhỏ giọt, bón phân tự động, kết hợp kỹ thuật tỉa cành, tạo tán nên chất lượng quả được đánh giá cao. Mỗi năm, HTX thu hoạch, tiêu thụ trên 300 tấn mận. Ngoài cung cấp cho các chuỗi siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch, sàn thương mại điện tử; các thành viên HTX còn livestream tại vườn giới thiệu, bán hàng trên mạng xã hội.
![]() |
Không chỉ góp phần giảm nghèo, cây mận hậu còn tạo ra hàng nghìn việc làm thời vụ trong mùa thu hoạch. |
Chị Bùi Phương Thanh, Phó Giám đốc HTX, chia sẻ: Điểm khác biệt của mận hậu Phiêng Khoài là ngọt, màu sắc đỏ rực và phấn trắng dày. Từ những gốc mận 15-20 năm tuổi, HTX tỉa cành, giảm số lượng quả để chăm sóc kỹ hơn về dinh dưỡng, tạo ra những trái to, ngon, kích cỡ 14-20 quả/kg; cũng vì vậy hình thành ý tưởng xây dựng thương hiệu “Mận Ruby”.
Có thể nói, ở Sơn La, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ ngành nông nghiệp và sự kết nối từ các doanh nghiệp, các HTX đã giúp bà con nông dân nâng cao năng suất, chất lượng quả mận, đồng thời đưa sản phẩm vươn ra thị trường lớn như Hà Nội, TP.HCM, thậm chí xuất khẩu sang Trung Quốc và một số thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc.
Thực tế cho thấy, việc trồng mận ở Sơn La, các HTX chính là cầu nối giữa nông dân với thị trường. Ngoài vai trò tổ chức sản xuất, HTX còn đứng ra đàm phán giá cả, ký hợp đồng tiêu thụ dài hạn với các doanh nghiệp phân phối, sàn thương mại điện tử, các hệ thống siêu thị lớn. Nhờ vậy, giá mận hậu luôn được giữ ổn định, trung bình từ 20.000 – 40.000 đồng/kg, những năm được mùa giá có thể giảm nhẹ nhưng vẫn đảm bảo lợi nhuận cho người trồng.
Đặc biệt, đầu năm 2025, nông dân trồng mận hậu tại xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu đón nhận tin vui khi được công nhận là vùng mận hậu ứng dụng công nghệ cao đầu tiên của tỉnh và là vùng cây ăn quả thứ 3 của huyện Yên Châu được công nhận.
"Bà đỡ" giúp thay đổi tư duy sản xuất
Từ thành công của mô hình trồng mận, nhiều hộ dân trước đây bỏ hoang đất đồi, nay đã tích cực chuyển đổi sang trồng mận hậu. Cùng với sự giúp sức của các chương trình hỗ trợ từ Nhà nước như Chương trình 135, Nghị quyết 30a, phong trào trồng mận đã góp phần kéo giảm tỷ lệ hộ nghèo của Sơn La từ 21,66% năm 2021 xuống còn 11,11% vào cuối năm 2024, đạt chỉ tiêu đề ra; tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm từ 21,34% năm 2021 xuống còn 10,9% vào cuối năm 2024...
Không chỉ góp phần giảm nghèo, cây mận hậu còn tạo ra hàng nghìn việc làm thời vụ trong mùa thu hoạch. Mỗi vụ, các HTX cần huy động hàng chục nghìn lao động tham gia hái, phân loại, đóng gói mận. Nhờ vậy, không chỉ người trồng mà người làm thuê cũng có thêm thu nhập, ổn định cuộc sống.
Bên cạnh đó, cây mận còn mở ra cơ hội phát triển du lịch nông nghiệp. Mùa mận chín, những thung lũng mận ở Mộc Châu, Yên Châu thu hút hàng vạn lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm hái mận, chụp ảnh giữa rừng hoa trắng. Đây là mô hình kinh tế tổng hợp mang lại giá trị cao, thúc đẩy tiêu thụ tại chỗ và quảng bá hình ảnh địa phương.
Trên hành trình xóa đói giảm nghèo của nông dân, HTX tỉnh Sơn La không thể không nhắc tới vai trò của Liên minh HTX tỉnh Sơn La. Người đồng hành, sát cánh cùng các HTX, nông dân trên địa bàn. Theo ông Lê Tiến Lợi, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Sơn La, đơn vị thường xuyên tổ chức hội nghị tuyên truyền cho các sáng lập viên tại các huyện, thành phố trong tỉnh. Tổ chức các hội nghị tư vấn khởi nghiệp gắn với mô hình HTX tại các huyện cho người dân trong độ tuổi lao động.
Hằng năm, Liên minh HTX Sơn La còn tổ chức hội nghị đối thoại nắm bắt tình hình của các HTX, qua đó đề xuất với các sở, ngành liên quan tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động cho các HTX theo lĩnh vực của ngành, địa phương quản lý. Hướng dẫn các địa phương vận động nông dân liên kết thành lập HTX.
Hiện nay, toàn tỉnh có 871 HTX và 6 liên hiệp HTX đang hoạt động, với trên 10 nghìn thành viên và người lao động. Các HTX hoạt động trên lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, điện, nước, xây dựng, quỹ TDND, thương mại, dịch vụ du lịch, quản lý chợ, vận tải...
Trở lại câu chuyện trồng mận hậu ở Sơn La, có thể thấy, từ một loại cây bản địa, mận hậu đã vươn mình trở thành biểu tượng phát triển kinh tế nông thôn bền vững của Sơn La. Vai trò của các HTX nông nghiệp trong việc tổ chức sản xuất, kết nối thị trường và nâng cao chất lượng sản phẩm là mắt xích then chốt giúp cây mận phát huy hết tiềm năng. Với những kết quả rõ nét về giảm nghèo và nâng cao đời sống người dân, mận hậu xứng đáng là “trái ngọt đổi đời” của vùng cao Tây Bắc.
Đức Anh