Tại kỳ họp kinh tế xã hội tháng 5 của TP HCM, ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch UBND TP HCM nói xấu hổ do lần nào họp Chính phủ, thành phố cũng bị phê bình về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công luôn "lẹt đẹt cuối bảng": "Lần nào họp Chính phủ cũng phê bình thành phố. Thủ tướng nói công việc phải thần tốc nhưng mình cứ rề rà".
Những điểm nghẽn chưa được gỡ
 |
|
Tiếp tục cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút gọn quy trình cấp phép không chỉ giúp tăng tốc đầu tư công, mà còn củng cố lòng tin và thu hút sự tham gia mạnh mẽ từ doanh nghiệp tư nhân. |
Chủ tịch UBND TP HCM nhấn mạnh, nhu cầu vốn để đầu tư cho thành phố rất lớn, nếu làm quyết liệt, vốn được giao sẽ không đủ nhưng cuối cùng "năm nào cũng thừa". Đây là điểm nghẽn mà thời gian qua chưa khắc phục được khiến TP HCM luôn "lẹt đẹt nhóm cuối".
Số liệu thống kê cho thấy, hết ngày 28/5, TP HCM mới chỉ giải ngân 8.710 tỷ đồng trong tổng vốn 85.517 tỷ đồng được phân bổ, đạt tỷ lệ 10,2%. Con số này quả thật khiêm tốn so với kết quả của cả nước.
Theo bộ Tài chính, năm nay số vốn Thủ tướng Chính phủ giao là 875.000 tỷ đồng. 5 tháng đầu năm, giải ngân đầu tư công đã đạt khoảng gần 200.000 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 24,3%. Cùng kỳ năm ngoái, giải ngân đạt 143.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 21,68%. Như vậy, cả về số tuyệt đối và tương đối, kết quả của năm nay đều cao hơn năm ngoái.
Trong bối cảnh Mỹ áp thuế đối ứng lên các đối tác, các tổ chức quốc tế cũng như nhiều quốc gia đều hạ dự báo tăng trưởng. Việt Nam quyết tâm giữ vững mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên trong năm nay. Chính vì vậy, đầu tư công - một trong ba động lực truyền thống được nhận định sẽ là điểm nhấn quan trọng trong tăng trưởng năm nay, bù đắp cho rủi ro thuế quan đối với xuất khẩu.
Chủ tịch UBND TP HCM đặt mục tiêu hết tháng 6, tiến độ giải ngân phải đạt 30%, tương đương 25.655 tỷ đồng: "Tháng 6 phải đảm bảo tiến độ giải ngân vốn 30% để tôi còn mặt mũi họp với Chính phủ, đừng để Thủ tướng thấy thành phố chỉ báo cáo hứa hẹn", chỉ đạo mạnh mẽ, cương quyết của lãnh đạo thành phố.
Để đảm bảo mục tiêu, thành phố xác định quản lý theo hiệu quả công việc như người đứng đầu bị thay thế nếu đơn vị giải ngân kém, không đạt yêu cầu; các sở, ngành phê duyệt dự án không quá cầu toàn, tránh yêu cầu khắt khe khiến dự án chậm tiến độ; các sở, ngành cần linh hoạt, chuyển vốn sang các dự án đủ điều kiện triển khai...
Không chỉ riêng TP HCM cần tăng tốc, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cùng Tổ công tác số 1 cũng vừa có buổi làm việc với 9 địa phương (Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận) về đầu tư công. Tuy đã có sự tăng tốc tích cực, cao hơn bình quân chung cả nước nhưng các địa phương vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc kéo dài, làm ảnh hưởng đến công tác triển khai thực hiện và giải ngân các dự án.
Một trong những điểm nghẽn lớn nhất được chỉ ra là công tác giải phóng mặt bằng. Phó Thủ tướng đã chỉ đạo phải tiếp tục ráo riết trong triển khai thực hiện với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhất là trong công tác đền bù, di dân, tái định cư... Bên cạnh đó, trong bối cảnh chính quyền cấp huyện sắp kết thúc hoạt động, các dự án do cấp huyện là chủ đầu tư cần phải có hướng xử lý, giải pháp chuyển tiếp phù hợp.
Sức lan tỏa đến khu vực tư nhân
Nhưng để đầu tư công thực sự phát huy hiệu quả, không chỉ cần tháo gỡ điểm nghẽn nội tại mà còn phải kích hoạt hiệu ứng lan tỏa sang khu vực tư nhân - một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế đang chờ được khai thác đúng cách.
Theo các chuyên gia, với dư địa tài khóa còn rộng, nền kinh tế Việt Nam có nhiều điều kiện để duy trì xu hướng mở rộng đầu tư công. Từ đó không chỉ đóng vai trò đầu tàu cho tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra vòng lan tỏa sâu rộng tới khu vực doanh nghiệp.
Hội thảo trực tuyến về động lực đầu tư công do CTCP Chứng khoán TP HCM (HSC) tổ chức tuần qua phân tích, không chỉ các doanh nghiệp hưởng lợi trực tiếp từ việc triển khai dự án đầu tư công, bao gồm nhà thầu, nhà đầu tư xây dựng, nhà cung cấp vật liệu và ngân hàng cung ứng vốn, doanh nghiệp khai thác và vận hành mà các đơn vị logistics, vận tải, sản xuất ô tô tải, bất động sản khu công nghiệp và nhà ở tại các vùng hưởng lợi từ phát triển hạ tầng cũng được hưởng lợi gián tiếp.
Cùng với đó là các ngân hàng có tỷ trọng cho vay bất động sản lớn, nhờ nhu cầu đầu tư và giá trị tài sản gia tăng tại các khu vực kết nối hạ tầng. Các ngành như du lịch, nông sản, vận tải, bán lẻ và tiêu dùng cũng sẽ được hưởng lợi gián tiếp.
“Đầu tư công chỉ chiếm 30% tổng đầu tư xã hội. Do đó cần tác động lan tỏa sang đầu tư tư nhân, FDI và tiêu dùng để đạt mục tiêu tăng trưởng. Các chiến lược lớn như đường sắt kết nối với Trung Quốc, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ thúc đẩy tác động lan tỏa. Cùng với đó, sự thay đổi thể chế, rút gọn bộ máy, thủ tục hành chính, giấy phép sẽ tác động tích cực”, ông Phạm Vũ Long, Giám đốc Nghiên cứu kinh tế vĩ mô HSC nhận định.
Do đó, bên cạnh những nỗ lực thúc đẩy từ phía các cơ quan quản lý nhà nước, từ góc độ của các doanh nghiệp cũng cần nhìn nhận rõ cơ hội với tinh thần chủ động. Các doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị về nguồn vốn, con người, kỹ thuật. Đặc biệt là tiếp cận với công nghệ mới, chuyển giao công nghệ, tiến tới làm chủ công nghệ khi triển khai các dự án lớn và mới.
Thực tế cho thấy các doanh nghiệp đang chủ động tiếp cận các cơ hội này. Gần nhất, liên minh đầu tư Mekolor và Great USD đã có văn bản đề xuất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Trong văn bản đề xuất, liên minh đầu tư cho biết nguồn vốn đầu tư là 100 tỷ USD, với 100% vốn tự thu xếp, đảm bảo cho việc thực hiện dự án thông suốt.
Trước đó, 2 tập đoàn lớn trong nước là Vingroup (thông qua công ty thành viên VinSpeed) và THACO cũng đã gửi văn bản đề xuất tham gia đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Trong đó, doanh nghiệp tự thu xếp 20% vốn, phần còn lại dự kiến huy động từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước, có bảo lãnh của Chính phủ và được hỗ trợ lãi suất trong vòng 30 năm.
Đáng nói, theo Nghị quyết của Quốc hội ban hành cuối năm 2024 về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước bố trí trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn và nguồn vốn hợp pháp khác.
Điều này cho thấy nếu có cơ chế khuyến khích phù hợp, doanh nghiệp tư nhân sẵn sàng tham gia đảm nhận, gánh vác các dự án lớn của đất nước.
Ông Đỗ Thành Trung, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trong tháng 4 - 5 xu hướng giải ngân vốn đầu tư công đã tốt hơn. Gần đây nhất, ngày 20/5, Thủ tướng đã chủ trì một hội nghị về thúc đẩy giải ngân vốn. Chúng ta thấy đã có chuyển biến rất rõ nét. Bên cạnh giải ngân, vốn thực hiện cũng cao hơn cùng kỳ năm ngoái. Vấn đề quan tâm nhất là giải pháp thời gian tới. Bộ Tài chính đã tập trung vào một số nội dung. Tuy nhiên, Bộ Tài chính không thể một mình thúc đẩy, vấn đề này cần nhận được sự đồng thuận, nỗ lực của các bộ ngành, cơ quan Trung ương, địa phương.
Ông Nguyễn Quang Huy, Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị là động lực, là điểm tựa rất lớn cho doanh nghiệp tư nhân nói chung, doanh nghiệp hạ tầng nói riêng, giúp các doanh nghiệp sẽ tự tin hơn trong đề xuất các dự án lớn cho đất nước, chủ động đưa ra giải pháp để triển khai các công trình hạ tầng, tự tin hơn với kế hoạch sản xuất, kinh doanh của mình.
Ông Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM Tỷ lệ giải ngân thấp không chỉ là vấn đề của riêng năm 2025 mà là một điểm nghẽn mang tính hệ thống, nội tại và kéo dài. Chúng ta cần nhìn nhận đúng vai trò của giải ngân đầu tư công như một động lực chính giúp tăng trưởng kinh tế. Nếu vốn đầu tư công giải ngân chậm mọi thứ sẽ đình trệ. |
Đỗ Kiều