Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó giám đốc Sở Công Thương Tp.HCM, cho biết từ nay đến cuối năm 2025 lực lượng quản lý thị trường sẽ đẩy mạnh truy quét hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ hàng giả, hàng kém chất lượng.
Nên ưu tiên truy xuất nguồn gốc sản phẩm
Theo đó, các chợ đầu mối lớn ở Tp.HCM như Bình Điền, Thủ Đức, Hóc Môn, các trung tâm thương mại, siêu thị và kho chứa hàng hóa sẽ là tâm điểm kiểm tra. Đặc biệt, sẽ tiếp tục nhắm đến các gian hàng kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử (TMĐT), mạng xã hội - nơi ngày càng xuất hiện nhiều sản phẩm không rõ nguồn gốc, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, giả mạo thương hiệu.
 |
|
Tăng cường khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm vào chuỗi cung ứng là ưu tiên hàng đầu với doanh nghiệp để đối phó tình trạng hàng giả. |
Tính riêng nửa đầu năm nay, lực lượng quản lý thị trường Tp.HCM đã phát hiện, xử lý 526 vụ vi phạm, tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính gần 20 tỷ đồng, chuyển 4 vụ sang cơ quan điều tra.
Còn trong trung tuần tháng 7/2025, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đã chuyển giao toàn bộ hồ sơ vụ việc kinh doanh xe máy điện có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu NIJA cho Công an Tp.Hà Nội tiếp tục xác minh, làm rõ hành vi vi phạm.
Trước đó, đoàn kiểm tra của cơ quan này đã phát hiện, tạm giữ trên 50 chiếc xe máy điện nhãn hiệu NIJIA và một số xe nhãn hiệu khác có dấu hiệu nghi vấn là hàng giả (số khung, số máy) tại 2 cửa hàng kinh doanh xe điện Trung Hiếu ở Hà Nội.
Qua nhận diện sơ bộ, đại diện Công ty TNHH NIJIA Việt Nam xác nhận, số xe máy được kinh doanh tại cửa hàng kinh doanh xe điện Trung Hiếu không phải do đơn vị sản xuất, phân phối trên thị trường.
Không riêng vụ việc nêu trên, chỉ trong nửa đầu năm nay lực lượng chức năng tại Hà Nội đã phát hiện 718 vụ hàng giả và 251 vụ kinh doanh hàng không rõ nguồn gốc. Trong đó, TMĐT tiếp tục là điểm nóng với 72 vụ vi phạm.
Nhận định về tình hình hàng giả như hiện nay (nhất là làm giả sản phẩm thiết yếu), Ts. Nguyễn Mạnh Hùng, chuyên gia Quản lý chuỗi cung ứng và logistics, cho rằng hàng giả xuất hiện tràn lan làm giảm doanh thu từ sản phẩm chính hãng và tổn hại uy tín thương hiệu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cộng đồng DN sản xuất tại Việt Nam.
Theo ông Hùng, DN phải trả phí để được bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và mất phí khởi kiện nếu bị đạo nhái, trong khi đó hàng giả lại thỏa sức tung hoành tạo ra cạnh tranh không công bằng. Sản phẩm giả kém chất lượng còn đem đến rủi ro cho người tiêu dùng, làm giảm niềm tin vào toàn ngành. Các tác động này đặc biệt nghiêm trọng đối với những sản phẩm thiết yếu như thực phẩm, đồ uống, dược mỹ phẩm hay hàng tiêu dùng hằng ngày.
Và vấn đề đặt ra là DN Việt nên làm gì để đối phó với tình trạng hàng giả? Như lời khuyên từ Ts. Nguyễn Cảnh Lam, chuyên gia Quản lý chuỗi cung ứng và logistics, việc tăng cường khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm vào chuỗi cung ứng là ưu tiên hàng đầu với DN.
Ông Lam cho biết nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng xây dựng các ứng dụng chia sẻ thông tin chuỗi cung ứng dựa trên công nghệ chuỗi khối (blockchain) có thể giúp DN Việt chống lại hàng giả. Ví dụ trên mỗi bao gạo, người dùng có thể dùng điện thoại để quét mã QR và tự kiểm tra thông tin về nguồn gốc xuất xứ cũng như thông tin kho vận được lưu trên ứng dụng của nhà sản xuất sử dụng công nghệ blockchain.
“Công nghệ blockchain cung cấp một phương pháp bảo mật để theo dõi và xác minh tính xác thực của sản phẩm, đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu và khả năng truy xuất nguồn gốc, khiến hàng giả khó xâm nhập vào chuỗi cung ứng”, Ts. Lam nói.
Theo vị chuyên gia này, công nghệ blockchain nếu được áp dụng sẽ giúp các DN thuyết phục người tiêu dùng về tính minh bạch của thông tin trên từng chặng trong chuỗi cung ứng sản phẩm. Việc sử dụng blockchain để xây dựng phần mềm truy xuất nguồn gốc buộc DN phải chịu trách nhiệm với thông tin mà mình đưa lên và giúp cơ quan quản lý có thể theo dõi và điều tra khi phát hiện hàng giả.
“Khoanh vùng” các sản phẩm có rủi ro cao
Ngoài ra, việc sử dụng bao bì chống làm giả (tamper-proof packaging) cũng là một giải pháp hiệu quả để bảo vệ sản phẩm thiết yếu khỏi hàng giả. Loại bao bì này được thiết kế để ngăn chặn việc mở hoặc can thiệp vào sản phẩm mà không để lại dấu hiệu rõ ràng.
Ông Lam cho rằng nhà sản xuất cũng có thể in mã QR hoặc mã vạch lên bao bì để người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc của từng lô sản phẩm trên trang web chính thức bằng cách quét mã trên điện thoại thông minh. Đối với các mặt hàng giá trị cao, sử dụng các chip công nghệ như RFID hay NFC gắn vào từng sản phẩm cũng là phương án chống hàng giả hữu hiệu.
Về phía cơ quan quản lý, làm thế nào để ngăn chặn tình trạng hàng giả tràn lan như hiện nay là cả vấn đề nan giải. Ts. Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ chống hàng giả trong quản lý chuỗi cung ứng sản phẩm thiết yếu đang gặp khó khăn do chi phí cao và hàng giả ngày càng tinh vi khiến việc xác minh nguồn gốc khá phức tạp. Hơn nữa, hàng giả thường xuất hiện ở các kênh phân phối phi chính thức mà khung pháp lý chưa đủ mạnh để xử lý vi phạm.
“Điều này khiến việc nâng cao năng lực quản lý chuỗi cung ứng nhằm chống lại hàng giả trở thành yêu cầu sống còn đối với các DN sản xuất sản phẩm thiết yếu. Chưa kể đây cũng có thể là con đường giúp họ đạt được lợi thế cạnh tranh đáng kể trong bối cảnh hiện tại”, ông Hùng lưu ý.
Bên cạnh đó, cách tiếp cận của cơ quan quản lý cũng nên phù hợp hơn khi “khoanh vùng” các sản phẩm có rủi ro cao. Chẳng hạn như với mỹ phẩm - một ngành hàng đang đối mặt rất lớn với tình trạng hàng giả.
Góp ý mới đây về Dự thảo Nghị định quy định về quản lý mỹ phẩm, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết các quốc gia tại EU và ASEAN đều chuyển sang hậu kiểm khách quan để nâng cao hiệu quả giám sát thực chất.
“Cách quản lý này tập trung vào lấy mẫu thực tế trên thị trường và “khoanh vùng” các sản phẩm có rủi ro cao dựa trên hệ thống tiêu chí rủi ro. So với việc yêu cầu kiểm nghiệm sau lưu thông, đây là hướng tiếp cận nâng cao hiệu quả hậu kiểm hơn, cần được cân nhắc áp dụng”, phía VCCI chỉ rõ.
Hơn thế nữa, để “lớp bụi” hàng giả không tiếp tục vấy bẩn thị trường tiêu dùng trong nước thì việc xây dựng văn hóa tiêu dùng bài trừ hàng giả cũng là một yếu tố hết sức quan trọng. Người tiêu dùng cần tạo thói quen dùng điện thoại thông minh của mình để truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ mã QR, chip gắn liền hoặc thủy vân số in trên sản phẩm, đồng thời nên sử dụng hàng hóa của các DN cung cấp thông tin nguồn gốc sản phẩm minh bạch, có kiểm chứng.
Thế Vinh