Ông Lò Văn Chanh – Giám đốc HTX Hương Chanh cho biết trước đây, người dân chỉ trồng cây ngô, lúa nương cho thu nhập thấp. Phát hiện việc trồng sả lấy tinh dầu phù hợp với thổ nhưỡng và có thể phát huy tiềm lực về đất đai, lao động trên địa bàn, cuối năm 2018, HTX đã liên kết với 2 HTX trong và ngoài tỉnh khuyến khích người dân chuyển đổi diện tích trồng ngô, lúa nương kém hiệu quả sang trồng sả.
Mở rộng liên kết
Để giúp người dân chuyển đổi giống cây trồng tại 2 xã Hát Lừu và Bản Công, huyện Trạm Tấu, HTX đã cấp giống miễn phí cho bà con nông dân và thành viên 1 ha khoảng 800 - 1.000 kg giống. Bà con nông dân có đất và bỏ công trồng, chăm sóc, thu hoạch, HTX sẽ thu mua toàn bộ lá nguyên liệu.
![]() |
Trồng sả để lấy tinh dầu cho hiệu quả gấp 6 – 8 lần so với cây ngô, lúa nương (Ảnh: Tư liệu) |
Đồng thời, HTX còn đưa bà con thành viên đi tham quan, học tập kinh nghiệm kỹ thuật trồng sả và chưng cất tinh dầu sả tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Chỉ sau 6 tháng trồng, mô hình liên kết trồng, sản xuất tinh dầu sả của HTX đã thu được kết quả bước đầu.
Toàn bộ 20 ha sả cho thu hoạch lứa đầu khoảng 600 kg lá khô/ha, HTX thu mua với giá 1.500 đồng/kg tươi, 4.500 đồng/kg khô. Sả thu hoạch lứa đầu có sản lượng và tỷ lệ tinh dầu cao, tinh dầu đạt 16 kg/tấn lá khô với giá bán tinh dầu khoảng 400.000 - 500.000 đồng/kg.
Bên cạnh diện tích sả trồng tại Trạm Tấu, HTX Hương Chanh còn liên kết với HTX Hướng Nghiệp trồng 28 ha sả tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai và 30 ha sả nguyên liệu liên kết với 22 thành viên của HTX cơ khí Thanh Tùng; xây dựng xưởng chưng cất tinh dầu tại xã Tân An, huyện Văn Bàn và ký hợp đồng cung cấp, bao tiêu sản phẩm ổn định lâu dài với đối tác Trung Quốc trong vòng 10 năm.
Đồng thời, HTX xây dựng dự án mở rộng quy mô trồng sả tại huyện Trạm Tấu lên 500 ha đến năm 2020; lập phương án xây dựng nhà xưởng, lắp đặt thêm dây chuyền chưng cất tinh dầu sả ngay tại huyện để giảm thiểu chi phí vận chuyển đến Văn Bàn nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất.
Thay đổi nhận thức của đồng bào dân tộc
Cuối tháng 8/2019, dưới sự tư vấn, giúp đỡ của Liên minh HTX tỉnh, công trình nhà xưởng chưng cất tinh dầu sả của HTX tại thôn Trông Dềnh, xã Bản Mù đã hoàn thành đưa vào sử dụng với công suất 1 tấn lá khô/nồi, có thể chưng cất 16 kg tinh dầu/tấn nguyên liệu.
![]() |
Hệ thống chưng cất tinh dầu sả của HTX Hương Chanh tại xã Bản Mù, huyện Trạm Tấu (Ảnh: TL) |
Thời gian tới, HTX dự kiến mở rộng diện tích sang các xã như: Xà Hồ, Bản Công, Trạm Tấu lên khoảng từ 50 - 200 ha. Để bảo đảm quyền và lợi ích của các bên, giữa các HTX với nhau và giữa HTX với các hộ thành viên, nông dân tham gia, HTX đã ký hợp đồng liên doanh, liên kết mang tính ràng buộc trách nhiệm của các bên như: 3 HTX cùng bỏ tiền mua giống sả Java, cấp miễn phí cho bà con trồng và có trách nhiệm thu mua 100% lá sả sản xuất ra. Đối với bà con đã ký hợp đồng và nhận giống về trồng nếu tự phá bỏ thì phải bồi thường cho HTX 100% giá trị giống đã đầu tư.
Theo các hộ dân, sả là loại cây dễ trồng, dễ thích nghi, tốn ít công chăm sóc và chỉ trồng một lần nhưng cho thu hoạch liên tục 9 - 10 năm. Người dân chỉ phải làm cỏ năm đầu và không phải dùng phân bón, thuốc hóa học. So với cây ngô, cây lúa nương, trồng sả Java để lấy tinh dầu cho hiệu quả gấp 6 – 8 lần.
Chính mô hình liên kết trồng sả lấy tinh dầu của HTX Hương Chanh đã giúp đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao thay đổi nhận thức, tiếp cận với những giải pháp thâm canh mới, giúp tăng năng suất, hiệu quả cây trồng, nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống nghèo đói đeo bám bao năm nay.
Thu Huyền