Trên những cánh đồng xanh mướt ở xã Na Dương, dưa chuột bao tử đang vào vụ thu hoạch. Tiếng cười nói rộn ràng của bà con xen lẫn tiếng xe chở nông sản về kho thu mua của HTX Bản San.
Từ manh mún đến sản xuất hàng hóa
Những thành công trên các cánh đồng bội thu không chỉ là minh chứng cho những thành công trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mà còn phản chiếu sự đổi thay mạnh mẽ của nông thôn tỉnh Lạng Sơn khi HTX trở thành “hạt nhân” của quá trình xây dựng nông thôn mới.
 |
|
Bức tranh nông nghiệp, nông thôn ở nhiều địa phương tỉnh Lạng Sơn ngày càng khởi sắc. |
Trước đây, sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, thiếu liên kết, nên đầu ra bấp bênh. Bà Vi Thị Nghĩa – Giám đốc HTX Bản San – kể: “Lúc được mùa thì mất giá, khi giá cao lại mất mùa. Người dân không dám mở rộng diện tích vì sợ không bán được”.
Nhận thấy cần một mô hình liên kết bền vững, năm 2020, Tổ hợp tác Bản San ra đời và đến năm 2024, phát triển thành HTX với 7 thành viên nòng cốt.
Ngay khi đi vào hoạt động, HTX đã xây dựng vùng trồng dưa chuột bao tử hơn 20 ha, ký hợp đồng bao tiêu dài hạn với HTX ORGANIC Xương Lâm (ở tỉnh Bắc Giang cũ, nay thuộc tỉnh Bắc Ninh). Nhờ đó, HTX không chỉ cung cấp giống, hướng dẫn kỹ thuật, mà còn thu mua toàn bộ sản phẩm với giá ổn định 4.000 – 11.000 đồng/kg.
Bà Vi Thị Viên, một hộ liên kết của HTX Bản San, chia sẻ: “Trước đây, tôi ngại trồng vì sợ ế. Nay có HTX đứng ra bao tiêu, mỗi vụ 35–40 ngày đã thu hoạch, thu nhập cao hơn hẳn trồng lúa hay ngô”.
Không dừng ở dưa chuột, HTX còn tiêu thụ hơn 70 tấn ớt và trên 200 tấn khoai tây, bí đỏ mỗi năm, với giá đảm bảo bằng hoặc cao hơn thị trường. Doanh thu hằng năm đạt khoảng 700 triệu đồng, tạo việc làm thời vụ cho 5–7 lao động địa phương với thu nhập 250.000 – 300.000 đồng/ngày.
Với hoạt động vô cùng hiệu quả, HTX Bản San không chỉ giúp thành viên và nông dân liên kết thoát cảnh “được mùa mất giá”, mà còn tạo việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần quan trọng vào tiêu chí thu nhập và tổ chức sản xuất trong xây dựng nông thôn mới tại địa phương.
Nâng tầm giá trị nông sản
Nếu HTX Bản San tạo đột phá ở khâu sản xuất nông sản tươi, thì ở xã Tràng Định, HTX Nông lâm sản Bản Quyền lại chứng minh vai trò của HTX trong chế biến sâu và xây dựng thương hiệu – yếu tố then chốt để nông thôn mới bền vững.
Thành lập năm 2021, HTX Bản Quyền tập trung vào nguyên liệu quế, hồi và chế biến thành trà túi lọc, gối dược liệu, muối ngâm chân, nụ nhang xông phòng… Tuy nhiên, những năm đầu hoạt động, HTX phải đối mặt với đại dịch COVID-19 và trận bão số 3 năm 2024 khiến nhiều tài sản, vùng nguyên liệu bị hư hại nặng.
Giám đốc Trần Thị Thu Lan nhớ lại: “Khó khăn chồng chất, nhưng chúng tôi xác định muốn tồn tại thì phải nâng giá trị sản phẩm. HTX đầu tư máy móc, ứng dụng công nghệ, mở rộng vùng nguyên liệu, đồng thời đẩy mạnh quảng bá qua mạng xã hội”.
Nhờ chiến lược này, trong hai năm gần đây, HTX tiêu thụ khoảng 150.000 hộp trà và hàng chục nghìn sản phẩm thảo dược mỗi năm, thu mua ổn định cho người dân 300 tấn hồi tươi, 113 tấn hồi khô, hơn 130 tấn thảo dược. Năm 2024, doanh thu đạt 2,5 tỷ đồng – gấp 5 lần so với năm 2022. HTX tạo việc làm ổn định cho 25 lao động với thu nhập bình quân 8 triệu đồng/tháng.
 |
|
Các HTX đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi sản xuất nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới ở Lạng Sơn. |
Bà Nguyễn Thị Duyến, thành viên HTX Bản Quyền, chia sẻ: “Trước đây, vì sản xuất manh mún, thu nhập của nhà tôi rất bấp bênh. Giờ vào HTX, mỗi tháng thu đều đều 8–9 triệu đồng, tôi yên tâm làm việc lâu dài. HTX không chỉ mang lại thu nhập mà còn giúp bà con chúng tôi gắn bó, cùng nhau làm giàu”.
Với thành tích nổi bật, tháng 4/2025, HTX Bản Quyền được Liên minh HTX Việt Nam tôn vinh là một trong 100 HTX tiêu biểu toàn quốc, nhận giải “Ngôi sao HTX”.
Trong chương trình xây dựng nông thôn mới, các tiêu chí về thu nhập, tổ chức sản xuất thường là thách thức lớn ở vùng miền núi như Lạng Sơn. Trong bối cảnh đó, các HTX chính là “động lực” then chốt để nhiều địa phương hoàn thiện các chí này.
Cụ thể, các HTX giúp người dân chuyển từ sản xuất tự phát sang sản xuất hàng hóa theo quy hoạch. Tiếp cận thị trường thông qua hợp đồng bao tiêu, tránh rủi ro “được mùa mất giá”. Tăng thu nhập nhờ sản xuất tập trung, áp dụng kỹ thuật, chế biến sâu. Tạo việc làm tại chỗ, hạn chế tình trạng lao động trẻ rời quê….
Không chỉ dừng ở kinh tế, HTX còn góp phần nâng cao tinh thần đoàn kết, thúc đẩy cộng đồng cùng chung tay vì mục tiêu nông thôn mới.
Hướng tới nông thôn mới nâng cao
Một điều đáng chú ý là để HTX ở Lạng Sơn phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua, không thể thiếu vai trò “bà đỡ” của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lạng Sơn.
Cụ thể, thời gian qua, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lạng Sơn đã triển khai nhiều chương trình nhằm đào tạo, tập huấn, trang bị kỹ năng quản trị, kiến thức thị trường, kỹ thuật sản xuất an toàn, chuyển đổi số.
Các chương trình của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lạng Sơn cũng tập trung vào kết nối Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, giúp HTX đầu tư máy móc, kho lạnh, vùng nguyên liệu. Xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm tham gia hội chợ, kết nối cung – cầu, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu. Chuyển giao khoa học kỹ thuật, giúp HTX áp dụng công nghệ mới trong sản xuất và chế biến.
Lãnh đạo Liên minh HTX tỉnh Lạng Sơn cho hay, thời gian qua, tỉnh luôn coi HTX là lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế tập thể, là hạt nhân của xây dựng nông thôn mới. Khi HTX mạnh, tiêu chí thu nhập, tổ chức sản xuất và đời sống văn hóa ở nông thôn đều được nâng lên.
Từ những mô hình như HTX Bản San hay HTX Bản Quyền, có thể thấy HTX không chỉ là nơi tập hợp bà con sản xuất, mà còn là “đầu tàu” kéo cả cộng đồng tiến lên. Đây cũng là định hướng của Lạng Sơn trong giai đoạn tới, tập trung nhân rộng mô hình HTX gắn với chuỗi giá trị, áp dụng khoa học công nghệ, phát triển sản phẩm OCOP, mở rộng thị trường trong và ngoài nước.
Khi HTX phát huy hiệu quả, nông dân yên tâm gắn bó với ruộng đồng, thu nhập tăng, hạ tầng được đầu tư, đời sống văn hóa – xã hội cải thiện. Đó chính là những “trái ngọt” mà HTX mang lại cho hành trình xây dựng nông thôn mới bền vững ở Lạng Sơn.
Đông Phong