Hiện nay, đối với giá bán lẻ điện sinh hoạt, biểu giá điện đang được chia thành 6 bậc. Cụ thể, bậc 1 từ 0 – 50 kWh, bậc 2: 51 – 100 kWh, bậc 3: 101 – 200 kWh, bậc 4: 201 – 300 kWh, bậc 5: 301 – 400 kWh và bậc 6: từ 401 kWh trở lên.

Đề xuất sửa biểu giá

Mới đây, tại báo cáo gửi Thủ tướng về kết quả kiểm tra việc tăng giá điện, Bộ Công Thương cho biết, thời gian qua đã nghiên cứu và lấy ý kiến về các phương án giá điện bậc thang. Tuy nhiên, khi tính tới các mục tiêu như đảm bảo an sinh xã hội, khuyến khích sử dụng tiết kiệm và hiệu quả, đơn giản trong sử dụng, Bộ Công Thương nhận thấy phương án giá điện bậc thang vẫn là phương án được chấp nhận hơn cả.

Cụ thể, trong năm 2018, số hộ sử dụng điện ở mức 100 kWh/tháng trở xuống là 9 triệu hộ, chiếm 35% tổng số hộ sử dụng điện sinh hoạt cả nước.

Do đó, giá bán lẻ điện sinh hoạt bậc 1 (0-50 kWh) và bậc 2 (từ 51 – 110 kWh) được tính toán tương ứng chỉ bằng 90% và 93% so với mức giá bán lẻ điện bình quân nhằm hỗ trợ tiền điện cho các hộ thu nhập thấp, các bậc thang còn lại có giá cao hơn.

Đồng thời, trong tháng 4/2019, phần lớn khách hàng trên cả nước sử dụng điện dưới 200 kWh, chiếm tỷ lệ tới 68,15%; còn lại 31,85% sử dụng điện trên 200 kWh.

Tuy nhiên, Bộ Công Thương cho biết, do đời sống người dân ngày càng cải thiện, trong thời gian tới, Bộ sẽ nghiên cứu, đề xuất biểu giá điện mới với mục tiêu giảm bù chéo giữa các hộ tiêu thụ, khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả, trong khi vẫn đảm bảo các mục tiêu về an sinh xã hội.

Trả lời báo chí mới đây, ông Dương Quang Thành, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cũng cho biết EVN sẽ tổng hợp số liệu về lượng điện năng tiêu thụ của các khách hàng theo các bậc thang, đánh giá tình hình tiêu thụ thực tế kết hợp nghiên cứu kinh nghiệm của các nước để báo cáo Bộ Công Thương phương án điều chỉnh bậc thang giá điện sinh hoạt và biểu giá điện, sau đó lấy ý kiến rộng rãi.

Thời gian vừa qua, vấn đề thiết kế giá điện sinh hoạt như thế nào luôn là vấn đề gây tranh cãi.

Đầu năm 2015, biểu giá điện lũy tiến đã từng được Bộ Công Thương đưa ra lấy ý kiến sửa đổi sau hơn một năm áp dụng. Khi đó, dự thảo đề xuất 3 phương án cải tiến biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt: Một là giữ nguyên 6 bậc thang; hai là quy định một mức biểu giá điện sinh hoạt (đồng giá); ba là rút gọn biểu giá điện sinh hoạt bậc thang từ 6 bậc xuống 3 bậc (hoặc 4 bậc) theo 5 kịch bản.

Cuối cùng, phương án được lựa chọn là biểu giá lũy tiến 6 bậc với lý do đảm bảo an sinh xã hội, khuyến khích sử dụng tiết kiệm điện.

Ông Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, cho rằng mục đích của thiết kế giá điện theo bậc thang là để khống chế việc sử dụng điện quá mức, khuyến khích sử dụng tiết kiệm điện.

Tuy nhiên, ông Long phân tích sự bất hợp lý ở biểu giá điện lũy tiến hiện nay đó là người dùng ở 2 bậc thang đầu (dưới 100 kWh) được hưởng giá thấp, trong khi dùng ở mức trung bình 200 – 300 kWh phải chịu mức cao hơn và nhóm khách hàng dùng trên 400 kWh (được coi là nhóm người giàu) trả tiền cao nhất.

Biểu giá điện hiện hành đang được chia thành 6 bậc với tỷ lệ tính so với mức giá bán lẻ điện bình quân

Bài toán khó?

Xét ở mức chênh lệch giá giữa các bậc thì bậc 1 và 2 chênh nhau 56 đồng/kWh, các bậc 3, 4, 5 có mức chênh lệch khá hơn. Giá điện ở bậc 4 cao hơn bậc 3 là 522 đồng, trong khi bậc 6 cao nhất chỉ chênh với bậc liền kề trước đó 93 đồng/kWh.

Ông Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng nên tiếp tục duy trì cách tính giá điện bậc thang lũy tiến, càng nhiều bậc càng chính xác. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất là phải tính khoảng cách giữa các bậc cũng như mức giá cho từng bậc là bao nhiêu.

Bất hợp lý của biểu giá điện là 6 bậc, từ bậc 2 – 4 so với giá bán lẻ điện bình quân tăng rất cao. Trong khi đó, hiện nay, lượng điện của một gia đình gồm hai vợ chồng và một con nhỏ cũng đã tiêu dùng từ 201 – 300 kWh/tháng.

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (Đoàn Tp.HCM) cũng cho rằng trong điều kiện GDP bình quân đầu người cao lên, đời sống vật chất tinh thần cao, mức sử dụng tiêu dùng điện phải tăng cao. Do đó, phải định mức lại các bậc thang của giá điện, đảm bảo mức cơ sở (mức 1, mức 2) với sản lượng điện cao, từ đó mới giảm chi phí cho người dân.

Đồng thời, ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, nêu quan điểm giá điện bậc thang giúp tiết kiệm điện, nhất là giờ cao điểm. Không riêng Việt Nam, nhiều quốc gia cũng đang áp dụng biểu giá điện lũy tiến. Điện là loại hàng hóa đặc biệt, không thể dự trữ nên cần sử dụng tiết kiệm.

Tuy nhiên, cần điều chỉnh nâng bậc thang đầu tiên lên 100 kWh thay vì chỉ 50 kWh như hiện nay và có thể giãn khoảng cách ở các bậc khác.

"Có thể thấy sau 5 năm áp dụng, biểu giá này đã tới lúc cần sửa để phù hợp với điều kiện thực tế tỷ trọng dùng điện giữa các hộ, nhất là số hộ dùng dưới 50 kWh đã ít hơn trước", ông Ngãi nhấn mạnh.

Mặt khác, các chuyên gia cũng cho rằng việc áp dụng tính điện một giá là không phù hợp với Việt Nam, nhất là khi thị trường điện chưa cạnh tranh.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục trưởng Điều tiết điện lực, lo ngại nếu quay lại áp dụng một biểu giá hoặc ít bậc hơn, người bị ảnh hưởng nhất là khách hàng sử dụng ít điện.

Trước thực tế trên, ông Trần Đình Long cho rằng việc thiết kế có bao nhiêu bậc, khoảng cách giữa các bậc thế nào là bài toán tương đối phức tạp, đòi hỏi những người có trách nhiệm phải giải trình được cơ sở. Các cơ quan quản lý nhà nước khác như Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT… cần phải đánh giá lại cách tính toán này để có được cách tính giá điện bậc thang phù hợp.

Theo chuyên gia Ngô Trí Long, cần tính toán để các bậc cao hơn có giá bán lẻ điện bình quân thấp xuống. Muốn vậy, rất cần sự vào cuộc một cách công tâm, khách quan của cơ quan quản lý nhà nước liên quan, đồng thời cần mời đơn vị độc lập thẩm định cách tính giá điện, bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Lê Thúy